Ma’ruza №12 qo'shma gap va uning turlari

UMUMIY MA’LUMOT: 1. Bog’langan qo’shma gaplar va, ham, hamda,-u, -yu, -da bog’lovchilari bilan kelsa, biriktiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap,
ammo, lekin, biroq, balki, -u, -yu, -da bog’lovchilari bilan kelsa, zidlov bog’lovchili bog’langan qo’shma gap, goh..goh, dam...dam, ba’zan...ba’zan, bir...bir, yo...yo, yoki...yoki bog’lovchilari bilan kelsa, ayiruv bog’lovchili bog’langan qo’shma gap,
na...na yuklama-bog’lovchisi bilan kelsa inkor bog’lovchili bog’langan qo’shma gap,
ikkinchi gap tarkibida qiyoslanayotgan bo’lakdan keyin bo’lsa, esa so’zlari kelsa, qiyoslash-zidlash munosabatli bog’langan qo’shma gap deyiladi.

ERGASHGAN QO'SHMA GAPLAR

1-topshiriq. Berilgan gap qismlarining qanday bog'lovchi vositalar yordamida bog'langanini aniqlang.

1. Olim bo'lsang, olam seniki. (Maqol) 2. Kamtar bo'l, chunki kamtarlik insonni kamolotga boshlaydi. ("Tafakkur gulshani")
2-topshiriq. Yuqoridagi gaplar qo'shma gaplarning qaysi turiga mansubligini va buning sababini ayting.

Bilib oling. Qismlari ergashtiruvchi bog'lovchilar yoki shunday bog'lovchi vazifasidagi so'zlar yordamida bog'langan qo'shma gaplar ergashgan qo'shma gaplar hisoblanadi.

Qo'shma gap qismlarini bog'lovchi vositalarni aniqlab, qo'shma gap turini ayting.
1. Agar qiz bo'lsang, otingni Kimsanoy qo'yaman, agar o'g'il bo'lsang, Kimsanboy qo'yaman. (Said Ahmad) 2. Men bilgan yovuz kishilar u yerda bor, shuning uchun men bormayman. (Omon Muxtor) 3. Hunar ado bo'lmas boylikdir, shu sababli yoshlik chog'lngdan boshlab biron-bir hunarni o'rganish payida bo'l. 4. Chin do'st yurakdan so'zlar, chunki u sening yomon bo'lishingni aslo xohlamaydi. 5. To'g'ri so'z qilichdan o'tkir, shuning uchun hamisha rost so'zlashga odatlan. 6. Olloyorning eng zo'r sifati shuki, uning qo'lida yig'layotgan chaqaloqlar birdan yupanadi-qoladi. (Murod Muhammad Do'st) 7. Ot xo'rsinsa, bir falokat yuz beradi. (Said Ahmad) 8. Piyoladan bug’ chiqib turmasa, choy ichganday bo’lmayman.(O’.Umarbekov) 9. Majlis vaqtida boshlanmadi, chunki rais ushlanib qoldi. (Omon Muxtor) 10. Tilagim shuki, hamma bilan yaxshi muomalada bo'ling. (U. Nazarov) 11. Ortiqcha g'urur obro'yingni yo'q qilur, shuning uchun o'zingni boshqalardan baland tutma. 12. Shuni unutmaginki, g'alvirda suv turmas. 13. Kimda aql oz bo'lsa, undagi shuhratparastlik shunchalik kuchayar. 14. Qo'rqoq keta turib maqtansa, jasur qaytib kelib maqtanadi. 15. Oraga shunday jimlik cho'kdiki, yuragi gupullab urayotgani aniq eshitila boshladi. (O'. Hoshimov)
BOSH VA ERGASH GAP

1-topshiriq. Berilgan qo'shma gaplar tarkibidagi sodda gaplarni aniqlang.