Ma’ruza №12 qo'shma gap va uning turlari



Download 54,88 Kb.
bet6/24
Sana07.03.2022
Hajmi54,88 Kb.
#485790
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24
Bog'liq
QO\'SHMA GAP

Bilib oling. Inkor bog’lovchisi bog’langan qo’shma gap qismlarini bog’lash bilan birga ularda ifodalangan harakat-holat yoki belgining inkorini ham bildiradi. Shuning uchun bunday bog’langan qo’shma gaplarda kesimlar bo’lishli shakldagi fe’llar yoki bor, mavjud kabi so’zlar orqali ifodalansa-da, mazmun inkor tarzida anglashiladi. Yozuvda takror qo’llanayotgan bog’lovchidan oldin vergul qo’yiladi.

Inkor bog’lovchisi yordamida bog’langan qo’shma gaplarga misollar:


1. Na baqirganingni birov eshitadi, na yordam ber deb chaqirganingni o’zing eshitasan.(Ulug’bek Hamdam) 2. Bu hovlida yolg’iz turish noqulay bo’lmasmikan degan andishani na kanizak xayoliga keltirar edi, na Sidiqjon. (Abdulla Qahhor) 3. Na so’zlarida ma’no bor, na ishlarida hayo bor. (Oybek) 4. Na bironta odamning sharpasi ko’rindi, na bir shitirlagan tovush eshitildi. (O’.Umarbekov)

BO'LSA, ESA SO'ZLARI YORDAMIDA


BOG'LANGAN QO'SHMA GAPLAR

1-topshiriq. Ko'chiring. Qo'shma gaplarni qismlarga ajrating. Bo'lsa, esa so'zlarining vazifasini aniqlang.


1. Rejadagi zarur ishlarni amalga oshirishga vaqt yetkaza olmayapman, sen bo'lsa faqat dam olaylik deysan. ("Gulxan") 2. U kim bo'lsa bo'lsin, men esa arxitektor bo'laman. ("G'uncha")
2-topshiriq. Bo'lsa, esa so'zlari qanday ma'no munosabatini bildirayotganini ayting.
Bilib oling. Bo'lsa, esa so'zlari boglangan qo'shma gap qismlarini bog'lash bilan birga, ular o'rtasida qiyoslash va zidlash munosabati mavjudligini ifodalaydi. Bo'lsa, esa so'zlari qiyoslanuvchi bo'lakdan so'ng keladi.
1. Tovus o'zining chiroyli patlarini ehtiyot qiladi, vijdonli odam esa o'zining sharaf-u shonini saqlaydi. 2. Egrilik insonni qabohatga yetaklaydi, to'g'rilik bo'lsa uni saodatga boshlaydi. 3. Yaxshilik qilmoqlik ulug' fazilatdir, Buning qadriga yetmaslik esa illatdir. 4. Oy tunda kerak, aql esa kunda kerak. 5. To'g'ri til tosh yoradi, egri til esa bosh yoradi. 6. Yaxshidan bog' qoladi, yomondan esa dog' qoladi. 6. Jahl - dushman, aql esa do'stdir. 7. Dono aybni o'zidan axtaradi, ahmoq bo'lsa do'stini ayblaydi. 8. Aql ko'pga yetkazadi, hunar bo'lsa insonni ko'kka ko'taradi. 9. Rostgo'ylik odamni kamolotga yetaklaydi, yolg'onchilik esa uni halokatga olib boradi. 10. So'zning yumshog'i g'azabni so'ndiradi, so'zning qattig'i esa odamni o'ldiradi.

Nuqtalar o'rniga qavs ichida berilgan so'zlardan mosini qo'yib ko'chiring. Bu so'zlarning gapdagi vazifasini ayting.


1. Siz uni tartibga chaqirib qo'ying, (bo'lsa, bo'lmasa, esa) ustidan arz qilaman. (A.Qahhor) 2. Ulug' Navoiy o'zigacha yashagan va o'ziga zamondosh bo'lgan shoirlarning baytlarini yig'ib "Majolis un-nafois" asarini tuzgan holda, avlodlar mulkiga aylantirdi, buyuk Sa'diy Sheroziy (bo'lmasa, bo'lsa, esa) xalq donishmandligining nodir namunalariga o'z iste'dodi shu'lasi bilan sayqal berib, "Guliston" va "Bo'ston"larni yaratdi. (E.Vohidov) 3. Aql - eskirmas kiyim, bilim (bo'lmasa, esa, bo'lsa) tuganmas buloqdir. 4. Yaxshi yaxshiga yondashtiradi, yomon (bo'lsa, -esa, bo'lmasa) yo'ldan adashtiradi. (Maqol) 5. Yaxshilik obro' keltiradi, yomonlik (bo'lmasa, esa, bo'lsa) zulmatga olib boradi. (Maqol)



Download 54,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish