Ma’ruza 10 Mavzu: Aromatik uglevodorodlar. Reja

Ma’ruza 10
Mavzu: Aromatik uglevodorodlar.
Reja:
1.Aromatik uglevodorodlarnig molekula tuzilishi, izomeriyasi, gomologik qatori, nomenklaturasi.
2.Olinish usullari. Fizik va kimyoviy xossalari.

1.Aromatik uglevodorodlarnig molekula tuzilishi, izomeriyasi, gomologik qatori, nomenklaturasi.
Aromatik uglevodorodlar deb molekula tarkibida benzol yoki uning gomologlarini saqlaydigan karbosikllik birikmalarga aytiladi. Ularning birinchi vakili benzol. Bu qator uglevodorodlar C_pH_2p-6 umumiy formulaga ega.
Benzol qatori uglevodorodlari o’ziga xos aromatik xususiyatga ega ekanligi, birikmalarni almashinish oson kirishishi va oksidlovchilarga nisbatan turgun ekanligi bilan tushuntiriladi.

yoki C₆H₆ yoki
Nomlanishi va izomeriyasi.Benzol qatori uglevodorodlarni nomlash uchun benzol asos qilib olinib undagi nechta vodorod atomlari qanday radikal almashgan bo’lsa, shu radikallar o’qilib oxiriga benzol so’zi qo’shib yozilada. Benzol xalqasidagi xamma uglerod va vodorod atomlari bir xil qiymatga ega bo’lganligi uchun uning bir atom vodorodi o’rniga almashingan xosilalari bitta izomeriyaga ega bo’ladi.
CH₃ CH₂-CH₃ CH₃-CH-CH₃

toluol (metilbenzol) etilbenzol n.propilbenzol

Benzol xalqasidagi ikkita vodorod atomlari vakillariga o’rin almashsa, ularning joylanishiga qarab uch xil izomer xosil bo’ladi.

CH₃ CH₃
CH₃
CH₃ CH₃
CH₃
o-ksilol m-ksilol p-ksilol
(1, 2-dimetilbenzol) (1, 3-dimetilbenzol) (1. 4- dimetilbenzol)