Маъруза 1: Кириш. Карьер атмосферасининг таркиби ва унга қўйиладиган талаблар. Карьер атмосферасини ифлосланиш омиллари

Расм 10.2 Рециркуляция ҳудуд ҳажмига Н/L нисбатни таъсир қилиш схемаси.

Қиялик бурчакни янада камайтириш карьерда жуда ҳам самарали тўғри шамоллатиш схемасига келтириш мумкин.

Расм 10.3 Карьер борт бурчагини рециркуляция ҳудуди ҳажмига
таъсир қилувчи схемаси.

Мана шунга боғлиқ ҳолда айтилган ғоя карьерни бортини юқори бўлишига айлана кўринишини беришдан иборат. Бу шамол оқимини қаттиқ юзадан ажралиши карьерни пастки юза даражаси бортни бир қанча нуқталарда ажралади. Бу эса эркин оқимни очилиш бурчагини ошишига олиб келади. Карьерни чизиқли борт кўринишида 15⁰ ли бўлса, айланишликда 30-45 гача бўлади, бу эса рециркуляция ҳудуди ҳажмини камайишига олиб келади.

Юзадаги шамоллатиш қурилмалари. Карьерларни шамоллатиш унинг юзасида тўкма типидаги қурилмаларни тиклаш билан яхшилаш мумкин, бу ҳавони йўналтиради ва турбуллаштиради. Мана шу мақсад учун карьерда жойлашган иморатлардан фойдаланиш мумкин. Ўхшаш қурилмалар ҳаво ўтказиш дарвозаси ҳисобланиб (расм 17.4) карьер юзасида ҳаво оқим тезлигини 10-20% га оширади. Яхши натижа тўпламлар орасидаги масофа l катта бўлганда олинади, бу масофа карьер кенглигидан ошмаслиги керак. Қурилмалар ўртасидаги энг яхши  бурчак 70⁰ га тенгдир.

Расм 17.4 Ҳаво дарвозаси схемаси.
1-тўкмалар, 2 ва 3-карьер устидаги шамол оқимини тезлик эпюраси шамол эшиги бўлмаганда ва бўлгандагига тегишли.

Карьерни шамоллатадиган томонида жойлашган тўпламлар ва иморатлар ҳавони турбуллашини оширади, бу эса карьерга кирувчи шамол оқимини очилиш бурчагини оширади. Бунда рециркуляция ҳажм ҳудудини камайтиради ва карьерни шамоллатишни яхшилайди. Мана шундай тўкмаларни карьердан масофаси унинг баландлигини 10 тасидан кам бўлмаслиги керак.

Шуни назарда тутиш керакки, карьерга ва асосий шамол оқими бўйича нотўғри аниқланган тўплам ва иморатлар, уни шамоллатишни ёмонлаштиради.
Карьерни шамоллатишни жадаллашиши хандақ ва съездларни асосий шамол йўналиши бўйича олинишидан ҳам ётиши мумкин. Хандақ ўқини шамол йўналиши билан тўғри келишида, хандақ юқоридан карьерга ҳавони киришига ёрдам беради, бу ҳаво оқадиган канал вазифасини бажаради.
Карьерларни табиий шамоллатишда жадаллашиш юзасидаги ускуна ёрдамида бўлиши мумкин, худди шунингдек, карьерлардаги махсус ҳаво йўналтирувчи қурилмалар билан олиб борилади. Масалан, Москва кон институти таклиф қилган йўналтирувчи щитлар, карьерни юқори қошига ўрнатилади , у шамоллатадиган барча шамол оқимини киришини ўстиришга ёрдам беради, юқоридаги тезлик 15-20 % оширади ва тўғри шамоллатиш схемасини бортни қиялик бурчаги 50⁰ да ҳам сақланади.