Маъруза 1: Кириш. Карьер атмосферасининг таркиби ва унга қўйиладиган талаблар. Карьер атмосферасини ифлосланиш омиллари

q_в_б.п^.d²_c^._б.п(W_л–W_e)/(4^.100) кгс (3.2)

бу ерда: d_c -қудуқ диаметри, м; _б.п –бурғуланган кон жинси зичлиги, кгм³;

W_л-бурғуланган майда жинснинг ёпишқоқлигини ҳисобга олган ҳолда оптимал намлиги, %; W_e –бурғуланган жинсини табиий намлиги, %; _б -қудуқни бурғулашдаги тезлик, мс.
Кон жинсини сувланишини ошириш учун ПАВ-юза фаол модда қўшимчасини ишлатиш мумкин, бу эса сувни юза тортилишувини камайтиради ва намланиши қобилиятини оширади. Масалан ИГД Минчермет СССР сув бирлашмаси бўлган ВНИИНП-17 ускунасидан фойдаланишни таклиф қилади. Бу трансформатор ёғи бўлиб, у зангдан сақлайди. Бу қўшилма 0,3-0,5% да сувга қўшилади ва у билан эмульсия хосил қилади. Уни ҳаво билан биргаликда ҳаво эмульсия биргалиги кўринишида қудуқ таги иш жойига юборилади.
Жадвал 3.1

Чангни сўндириш	Намуна олинган жой	Чангни ўртача йиғиндиси, Мгм^2
Чангни сўндирмасдан	Ишчи майдонда 1 та станокдаги машинист хонасида	192,856,2
Ҳаво-сув бирлиги	Бу ҳам	32,4
Ҳаво эмульсия бирлиги	--	1,80,8

Жадвал 3.1 дан кўриниб турибдики чангни сўндириш юқори самарали бўлишига қарамасдан ҳаво-сув бирлиги билан чангни сўндириш қуйидаги камчиликларга эга; долотони турғунлигини камайтириш мумкинлиги, қиш вақтида сувни чегараланиши, қудуқни юзасини ва баъзи бир ҳолатда кўзини бузулиши бўлиш мумкинлиги.

Золдирли ва уриб-айланиб бурғулайдиган дастгохларни ишлатиш даврида 1,2,3,4 зинали чанг ушлагич ускуналари ишлатилади. У қудуқ олдида чангланган ҳавони ҳайдовчи ускунаси, чанг ушлаш аппарати, вентелятор ва ҳаво ютувчи тартиблардан ташкил топган. Ушланиш принципи бўйича охирги бўлимда тозаланиш оғирлик бўйича, инерция, ютиш қилиш ва ғовак чанг ушлагичлар билан бўлади. Чангни ушлаш ускунаси қуруқ ва ҳўл чанг ушлаш усулларида қўлланилади.
3 поғонанали чанг ушлагич ускунаси чанг ушлашни қудуқ усулида золдирли бурғулаш станоги 2 СБШ-200Н да қўлланилган. Бу ускунада қудуқни бурғулаш вақтидаги қуйқа, чанг қабул қилгич орқали ўтириш камерасининг ўлчами 1,0х1,5х2,8м бўлган сиғимга киради. Катта бўлаклардан тозалангани ҳаво пар циклони орқали ўтади, диаметри 0,45м, енгил материалли тозалагич бўлиб, тозалайдиган юзаси 50м² га тенг. Ускуна ВВД-8 вентелятори билан жиҳозланган. Бу ускунани қўлланганда, чанг ажраш 10 маротабага камаяди ва ишлаш ерида ҳавони чангланиши 0,6-6,9мгм³ да бўлади.
Чанг ушлаб қолиш ускунасининг бурғулаш станоклари учун такомиллаштиришнинг бирдан-бир йўли, бу кўп қаватли материал ва тескари пульсирловчи ёки йўналтирилган тозалаш қурилмасини қўллаш билан олиб борилади.
Уларни қўллаган вақтда, материалларга ҳаво оғирлиги 3 маротабага кўпаяди, қолган ҳаво чанги чиқиш 20мгм³. Мана шундай тозалагични институт Гипроникель таклиф қилган. У Расм 3.2 да кўрсатилади.