Маъруза 1 Электр юритмага оид умумий маълумотлар, унинг вазифаси ва тузилиши

Ўзгармас ток электр двигателларини якор занжирларидаги қўшимча қаршиликлар билан ишга тушириш.
Ўзгармас ток электр двигателларининг якор занжирларига қўшимча қаршиликлар кетма-кет уланади (расм4, расм5). Ишга туширишда момент ва қийматлар чегарасида ўзгариши лозим. Қаршиликларнинг қийматлари шу шартга асосан қабул қилинади.
Расм 4. Мустақил қўзғатишли ўзгармас ток двигателини ишга тушириш схемаси.

Расм5.Кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток двигателини ишга тушириш схемаси.

Қўшимча қаршиликлар улаб ишга тушириш қўйидаги тартибда амалга ошрилади. Мустақил қўзғатишли двигател қўзғатиш чўлғамининг номинал токи ўрнатилиб номинал магнит майдон ҳосил қилинади. Кетма-кет қўзғатишли қўзғатишли двигателнинг қўзғатиш чўлғамига алоҳида кучланиш берилмайди. Иккала турдаги двигателларга кучланиш U улангандан сўнг улар R₁,R₂,R₃ қўшимча қаршиликлари билан уланадилар. К₁,К₂,К₃ контактлар узилган бўлади. Бунда двигателларнинг моменти М₁ қийматига тенг бўлади. Двигателларнинг тезлиги ошиб боради ва моменти камаяди. Момент М₂ қийматга тенглашганда К₁ контакти уланади. Қршиликлар миқдори камаяди, момент яна М₁ миқдорга тенглашиб двигателнинг тезлига яна ошиб боради ва моменти камаяди. Яна момент М₂ га тенглашганда К₂ контакт уланади. Қаршиликларнинг миқдори камайиб момент М₁ миқдорга етади. Двигателларниг тезлиги яна оша бошлайди, момент камаяди. Момент М₂ тенглашганда К₃ контакти уланиб қаршиликлар қолмайди. Момент яна М₁ га тенглашади, двигателлар тезлиги ошиб номинал қийматга етади. Двигателлар табиий тавсифларига чиқиб ишлай бошлайди.

Бундай ишга тушириш усули реостатли ёки поғонали дейилади. Механик тавсифлар расм 6 ва 7 ларда келтирилган.

Расм7. Кетма-кет қўзғатишли ўзгармас ток двигателини ишга туширишдаги механик тавсифлар

Расм6. Мустақил қўзғатишли
ўзгармас ток двигателини ишга туширишдаги механик тавсифлар