Маруза- бино ва иншоотларнинг

3.1-расм. Бино ва иншоотларнинг эксплуатацион ишончлилигига таъсир кўрсатувчи омиллар.

Бино конструкцияларининг муддатидан олдин ишдан чиқишига олиб келувчи юқорида санаб ўтилган “А” ва “Б” омилларни қисқача қуйидагича таърифлаш мумкин.

Иқлимий (А₁),
n

1


A 
i1
^A1i

бу ерда А₁₁- ҳарорат; А₁₂- намлик; А₁₃- қуёш радиацияси; А₁₄- шамол ва ҳ.к.

Динамик таъсирлар (А₂),
n


A₂  A_{2 i}

i 1

бу ерда А₂₁- зилзила; А₂₂- техноген таъсирлар; А₂₃- турли хилдаги портлашлар таъсири ва ҳ.к.

Таъсир қилувчи муҳит (А₃),
n


A₃  A_3i

ҳ.к.;
i1
бу ерда А₃₁- биологик; А₃₂- физик; А₃₃- кимёвий; А₃₄- физик-кимёвий ва

Технологик (функционал) (А₄),
n


A₄  A_{4 i}

i 1
бу ерда А₄₁- юклар (доимий, вақтинчалик, қисқа вақт таъсир қилувчи, махсус…); А₄₂- технологик жараёнлар (зарблар, вибрация, емирилиш…); А₄₃- технологик ҳароратнинг ўзгариши ва А₄₄- намлик (технологик жараён билан боғлиқ бўлган) ва ҳ.к.

Лойиҳалаш босқичи (Б₁),
n


Б₁  Б_1i

i 1
бу ерда - Б_11,12...n- лойиҳа пайтида лойиҳачининг нотўғри ечим қабул қилиши билан боғлиқ хатоликлар, юк ва таъсирлар, қурилиш конструкцияси ҳақида маълумотларнинг йўқлиги ёки етишмаслиги, аниқ ишлаб чиқариш ва эксплуатация шароитларини тўлиқ ҳисобга олмаслик, эксплуатация мобайнида баъзи қурилиш конструкцияларининг ҳақиқий емирилиши ва физик-механик таркиби ҳақида экспериментал маълумотларнинг йўқлиги, бинони, унинг конструктив қисмлари фаолиятини нотўғри моделлаштиришнинг ва бошқа кўпгина ноқулай омилларни инобатга олмаслик.
Қурилиш конструкцияларини завод шароитида тайёрлаш, ташиш ва

сақлаш босқичи (Б₂),
n


Б ₂  Б _{2 i}

i 1
бу ерда Б_21,22...n – завод шароитида қурилиш конструкцияларини тайёрлаш жараёнида хом ашё ва материаллар устидан сифат назоратининг пастлиги, буюмларни тайёрлаш технологиясининг бузилиш ҳолатлари, бундан ташқари тайёр конструкцияларни ташиш ва уларни сақлаш жараёнларидаги йўл қўйиладиган хатоликлар ва ҳ.к.

Қурилиш-монтаж босқичи (Б₃),
n


Б ₃  Б _3i

i 1
бу ерда Б₃₁,_32...n – ишчиларнинг малакаси, лойиҳа ечимидан чекиниш ҳоллари, қурилиш сифатини текширувчи муаллифлик назоратининг йўқлиги, қурилиш ишларини бажаришда техник шартларнинг бузилиши, монтаж жараёнида конструктив элементларнинг нотўғри ўрнатилиши, боғланишларнинг нотўғри бажарилиши, қиш вақтларида зарурий техник шартларга риоя қилмаслик, металл конструкциялари ва боғловчи элементларининг коррозияланиши, темирбетон конструкцияларда дарзларнинг пайдо бўлиши (айниқса, узоқ вақт қурилиши тугалланмаган бино ва иншоотларда) ва ҳ.к.

Эксплуатация босқичи (Б₄).
n


Б ₄  Б _{4 i}

i 1
бу ерда Б_41,42..n – барча турдаги кўрик ва таъмирлаш ишларининг ўз вақтида ўтказилмаслиги, лойиҳавий ечимнинг эксплуатация шароитига мос келмаслиги, эксплуатациядаги бинода режавий-огоҳлантирувчи таъмирлаш тизимининг мавжуд эмаслиги; бинонинг, уни ташкил этувчи элемент ва тизимларнинг ёши; юк кўтарувчи ва ташқи конструкцияларнинг емирилиш даражасининг ортиб кетганлиги; эксплуатация қоидаларининг бузилиши; қурилиши тугалланмаган биноларнинг узоқ давр мобайнида қолиб кетиши ва ҳ.к.