Маруза- бино ва иншоотларнинг

Маруза- 5. Бино ва иншоотлар лойиҳавий ҳолатдан оғиш, чўкиш ва уларга олиб келувчи сабаблар, уларни олдини олиш чора тадбирлари.

Режа:

1. 
   Бино ва иншоотлар лойиҳавий ҳолатдан оғиши.
   
2. 
   Замин деформацияси туфайли содир бўладиган авария ҳолатларининг келиб чиқиш сабаблари.
   
3. 
   Замин деформацияси туфайли содир бўладиган авария ҳолатларини олдини олиш.
   
4. 
   Пойдеворлар ва уларда учрайдиган шикастланиш ва деформация турлари.
   

Пойдевор ва унинг устида жойлашган конструкцияларнинг деформацияланишига кўп ҳолатда заминнинг деформацияланиши сабаб бўлади. Заминнинг деформацияланиши асосий сабабларидан қуйидагиларни келтириш мумкин:

• 
  сунъий заминнинг ортиқча намланиши натижасида чўкиши;
  
• 
  музлаш натижасида грунтнинг кўпчиши.
  

Намланиш натижасида чўкиш, аксарият ҳолларда лёссимон грунт (соз тупроқ)ларга хосдир. Ортиқча намлик таъсирида лёссимон грунтли заминнинг юк кўтариш қобилияти кескин камаяди. Шунинг учун бино ва иншоотлар атрофларининг вертикал режалаштириш тўғри ташкил этилиб, ташқи сувларнинг бино заминига тушишига йўл қўймаслик лозим. Бундан ташқари бино ва унинг атрофидаги ер ости мухандислик таъминоти қувурларининг соз ҳолатда ишлашини таъминлаш лозим.
Грунтнинг музлаши билан боғлиқ бўлган деформация грунт таркибидаги сувнинг муз кристалларига айланиши натижасида пайдо бўладиган кучланишдир.
Грунтнинг музлаши билан боғлиқ бўлган ҳажмий кенгайиши учун қуйидаги учта асосий шароит бўлиши лозим:

• 
  ҳажмий кенгаювчи грунт;
  
• 
  грунтнинг намланиши;
  
• 
  етарли чуқурликда пойдевор атрофидаги грунтнинг музлашига сабаб бўлувчи манфий ҳаво ҳароратининг бўлиши.
  

Юқоридаги сабаблардан бирортаси бўлмаган ҳолда, грунтда совуқдан ҳажмий кенгайиш ва бинода шикастланиш ҳолатининг юзага келишига сабаб бўла олмайди.
Замин деформацияси туфайли содир бўладиган турли шароитдаги ва даражадаги шикастланиш ва авария ҳолатлари қуйида келтирилган (5.1-расм).