Marketing tadqiqotlari

- jadval

Zamonaviy kiyimlar sotib olish va ma’lumot darajasi orasidagi bog‘liqlik variatsiyasi

		Zamonaviy kiyimlar sotib olish darajasi, U
		Yuqori		Past
Ma’lumot darajasi, X	Yuqori		363 (73%)		137 (27%)		500 (100%)
	Past		322(64%)		178 (36%)		500 (100%)

Jadvaldan ko‘rib turibmizki, yuqori ma’lumotlilarning 73% foizi zamonaviy kiyimlar xarid kilishnining yuqori darajasiga ega, past ma’lumotlilar orasida esa bu 64% nigina tashkil qiladi. Shu bilan birga bu natijalar 1000 respondentlarni orasida olingan ma’lumotlar natijasidir. Bundan kelib chiqib, shunday xulosaga kelish mumkinki, ya’ni yuqori ma’lumot darjasi yuqori xaridni keltirib chikarishi mumkinmi? Albatta yo‘q, bu xolatdan kelib chiqib shunday deyish mumkin, bu munosabat taxminni xaqiqatga yakin deb oladi, ammo uni isbotlamasligi mumkin.

Marketing tadqiqotlarida statistik tahlilda natija o‘zgarishiga omillar ta’siri aniq ma’lumotlar asosida aniqlanadi. Demak, sababning oqibatga ta’siri o‘rganiladi. Bular o‘rtasidagi bog‘liqlikni asosan formulalarda ifodalab, ularga amaliy ma’lumotlarni qo‘llagan holda hal qilish mumkin.

3. Daromad darajasi past bo‘lganda zamonaviy kiyimlar xaridi

   
   
   
   -jadval Zamonaviy kiyimlar xaridi daromaddan va ma’lumot darajasidan kelib chikadi

		Yuqori	Past
Ma’lumot darajasi X	Yuqori	122 (61%)	78 (39%)	200 (100%)
	Past	171 (57%)	129 (43%)	300 (100%)
		Daromad darajasi yuqori bo‘lganda zamonaviy kiyimlar xaridi
		Yuqori	Past
Ma’lumot darajasi X	Yuqori	241 (80%)	59 (20%)	300 (100%)
	Past	151 (76%)	49 (24%)	200 (100%)

Bu jadvalga asoslanib shuni aytish mumkinki, ma’lumot darajasi yuqori bo‘lganlar zamonaviy kiyimlar xaridini ko‘proq amalga oshirishi kuzatilmoqda. Bu jadvaldagi zamonaviy kiyimlar xaridi xajmi yuqori va past darajali ma’lumotli va daromadlari turli darajadagi odamlarning orasidagi bog‘liqlik ko‘rsatilgan. Daromad guruhi orasidagi munosabat qisqargan. Bu yuqoridagi jadval fikrni noto‘g‘ri bo‘lishi mumkinligidan dalolat beradi.

Sabab orqali oqibat yuzaga keladi. Xuddi shunday natijaning ham shakllanishiga bevosita omillar ta’sir qiladi. Ijobiy sabablar (omillar) yaxshi oqibatga, shuningdek, ijobiy omillar yuqori natijaga olib kelganidek, salbiy sabab yomon oqibatga, omillarning salbiy ta’siri natijaning pasayishiga olib keladi. Shu tufayli tahlil jarayonida natija ko‘rsatkichlariga omillar ta’sirini batafsil o‘rganishga to‘g‘ri keladi.

2. 
   Vaqt mobaynidagi hodisaning yuz berish tartibi. Vaqt mobaynida hodisaning yuz berish tartibi sabab-oqibat munosabatlarining hususiyatlarini yanada chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. Bu shuni anglatadiki, sabab-hodisa va sabab oqibatdan avval yoki bir vaqtda yuz berishi kerak. U oqibatdan keyin yuz berishi kerak emas. Oqibat keyin yuz bersa, oqibatni aniqlash sababli deb aytib bo‘lmaydi. Shu bilan birga sabab-oqibat bog‘liqligidagi xar bir hodisa boshqa hodisaning oqibati yoki sababi bo‘lishi mumkin.
   

Boshqacha qilib aytganda, o‘zgarishlar sabab-oqibat munosabatlarining sababi va oqibati bo‘lishi mumkin. Misol sifatida shuni aytish mumkinki, bu univermagdan doimo xarid kiluvchi xaridordar bu univermagni kredit kartochkasiga (masalan, “korzinka” tizimidagi karta) ega bulishi mumkin. Yoki bu univermagni kredit kartochkalariga ega xaridorlari o‘sha yerda xarid qilishga moyil bo‘ladilar.

Univermagni savdo hajmi va xizmat ko‘rsatish sifati misoliga qaytamiz. Agar savdo hajmi o‘sishi xaridorlarga xizmat ko‘rsatish sifatiga bog‘liq bo‘lsa , unda savdo hajmini o‘sishidan oldin yoki bir vaqtni o‘zida o‘sishini yaxshilash chora tadbirlari o‘tkazish joyiz bo‘lishi kerak. Bu choralar sotuvchilarni ko‘paytirish yoki qo‘shimcha qayta tayyorlash bilan xarakterlanishi mumkin. Keyingi oy univermagni savdo daromadi o‘sishi mumkin. Yoki aksincha, savdo hajmi sotuvchilarni qayta tayyorlash yoki ularni ko‘paytirish bilan bir vaqtda o‘sishi mumkin. Agarda savdo hajmini sezilarli o‘sganidan keyin univermag daromadini qaysidir bir qismini sotuvchilarni kayta o‘qitishga yunaltirsa, bu xaridorlarga xizmat ko‘rsatish sifatini oshishiga olib keladi. Bu holatda xizmat ko‘rsatishning oshishi savdo hajmini oshishga sabab bo‘la olmaydi.

3. 
   Boshqa mumkin bo‘lgan sabab omillarning yuqligi. Boshqa mumkin bo‘lgan sabab omillarni yo‘qligi ko‘rilayotgan sababning bir donaligini bildiradi. Agar qachonki savdo hajmiga ta’sir etuvchi boshqa barcha omillar, jumladan narxlash, reklama, sotuv kanallari, tovar sifati, raqobat
   

o‘zgarishsiz yoki nazorat qilinadigan bo‘lsagina xizmat ko‘rsatish sifatini oshirishni savdo hajmining o‘sishini sababi qilib ko‘rsata olishimiz mumkin.

Vaziyatni o‘rganib chiqqandan so‘ng, ko‘rib chiqilayotganlardan tashqari barcha sabab omillarini chiqarib tashlash haqida ishonch bilan aytish mumkin. Bunga qarshi

tajriba davomida ba’zi boshqa sabab omillarining ta’sirini nazorat qilish mumkin.

Xulosa qilib aytganda, yuqorida aytib o‘tilgan uchta shartlarning yig‘indisi xam tasodifiy (sabab-oqibat) bog‘liqlikning mavjudligini shak-shubhasiz dalili ekanini bildirmaydi. Bir qancha tadqiqotlar o‘tkazilgani natijasidagi isbotlar tasodifiy bog‘liqlik mavjudligini ishonchini oshirishi mumkin. Dalillarni sharhlash muammoli vaziyatni chuqur anglash asosida amalga oshirilayotgan bo‘lsa, bu ishonch yanada kuchayadi.

2.