Marketing tadqiqotlari

Shaxsning jismoniy va ma'naviy rivojlani-shini ta'minlovchi moddiy nе'mat va xizmatlarda

Haqiqiy ehtiyojlar
10.5-rasm. Inson ehtiyojlari tizimi¹

Yuqoridagi boblarda ko‘rib chiqqanimizdek, absolyut ehtiyojlar muayyan iste’mol qiymatlariga nisbatan abstrakt bo‘lib, jamiyatning potensial iste’mol kuchini ifodalaydi.

Absolyut ehtiyojlar quyidagi turlarga taqsimlanadi:

Fiziologik: ochlik, tashnalik, salomatlik, xavfsizlik, harakatlanish, uyqu, naslni davom ettirish va b.;

His-tuyg‘u: muhabbat, do‘stlik, rohat, hokimlik, agressiya, yumor; Intellektual: ijod, qiziqish, ta’lim, haqiqat;

Ma’naviy: fidokorlik, falsafa, din, urf-odatlar.

Haqiqiy ehtiyojlar nisbiy xarakterga ega bo‘lib, jamiyatda mavjud bo‘lgan yoki u istiqbolda ega bo‘ladigan real predmetlarga ehtiyojni ifodalaydi. Ular muayyan moddiy ishlab chiqarish mahsulotlarida buyum holida namoyon bo‘ladi va jamiyatning real iste’mol kuchi sifatida ko‘rib chiqiladi.

Inson ehtiyojlarini o‘rganish quyidagilarga imkon beradi:

• 
  iste’mol strukturasini tuzish;
  
• 
  ularning son ko‘rsatkichlari va dinamikasini aniqlash;
  
• 
  ehtiyojlarni qondirish navbatini aniqlash;
  
• 
  tovarlarning iste’mol xususiyatlarini tasniflash va o‘lchash;
  
• 
  qondirilgan va qondirilmagan ehtiyojlar strukturasini belgilash.
  

Aholining to‘lov layoqatiga ega ehtiyojlari ikkita omilga – bir tomonidan iste’molchilarning pul daromadlari darajasi va tovarlar narxiga, ikkinchi tomondan esa tovar massasi hajmiga bog‘liq bo‘ladi. Aynan shu sababli ular absolyut va haqiqiy ehtiyojlarni qodirishning real darajasidan, demak, jamiyatning rivojlanish darajasidan dalolat beradi.

4.