Markaziy va effektor endokrin bezlariga izoh bering, yoshga oid xususiyatlarini yoriting

Qizlarda jinsiy bezlarning endokrin funksiyasi.

Ayol jinsiy bezlari tuxumdondir. Tuxumdon juft organ bo'lib, kichik chanoqda bachadonning ikki yonida joylashgan. Katta yoshli ayollarda tuxumdonning uzunligi 3-4 sm, eni 2-2,5 sm, qalinligi 1-1,5 sm, vazni 5- 8 g bo'ladi. Tuxumdon uchta asosiy funksiyani bajaradi: generativ funksiyasi urug'lanishga qodir bo'lgan jinsiy tuxum hujayralarni ishlab chiqarish, follikullarni yetishtirish, sariq tanani hosil qilishdan iborat; vegetativ funksiyasi o'sish jarayonlarini ta’minlashdan iborat va gormonal yoki endokrin funksiya. Tuxumdonning gormonal funksiyasi ikkita gormon - estrogen va progesteron ishlab chiqarishdan iborat. Estrogen bachadon, qinda menstrual (hayz ko'rish) siklda kuzatiladigan siklik o'zgarishlar yuzaga kelishiga yordam beradi. Progesteron, ya’ni sariq tana gormoni bachadon endometriysiga ta’sir ko'rsatib, unda ro'y bergan homiladorlikda zarur bo'lgan ma’lum o'zgarishlarni keltirib chiqaradi. Tuxumdonlar faoliyatiga gipofizning gonadotrop gormonlari ta’sir qiladi.

Qiz bolada normal jinsiy rivojlanish, odatda, 11-12 yoshdan keyin boshlanadi. Xuddi shu yoshda tuxumdonlar ancha kattalashadi. 13-15 yoshlarga kelib ayollarnikiga yetadi. Biror zararli omil ta ’sirida tuxumdonlarning endokrin funksiyasi buziladi. Tuxumdonlar funksiyasining yetishmovchiligida qiz bolalarning jadal o'sishi kuzatiladi, ayniqsa oyoq-qo'llar o'sib ketadi. Hayz ko'rish, ayollarga xos ikkilamchi jinsiy belgilarning rivojlanishi kechikishi mumkin