Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

                                                                       N
oziqa
 – N 
tezak
 – N 
siydik
 
Proteindan foydalanish koeffitsienti = ----------------------------------- x 100 
                                                                                N
oziqa
 – N
siydik
  
 
Bu  formula  yordamida  qancha  azot  organizmida  o„zlashtirilganligini 
ko„rsatadi; 
Proteinning  biologik  qiymatini    oziqalarda  qo„shimcha  usullar  bilan  ham 
aniqlash  mumkin,  ya‟ni  qon  va  siydik  tarkibidagi  mochevina  nisbati  bilan; 
proteinni  me‟yordan  ko„p  berish,  yoki  aminokislotalari  yetarli  bo„lmagan  to„la 
qiymatli bo„lmagan oqsillarni yedirish qon tarkibida mochevina miqdorini ko„tarib 
yuboradi. 
Mochevina hayvon jigarida ammiak va uglerod dioksididan hosil bo„ladi. 
O‟simlik,  mikrob  va  hayvon  oqsillari  22  xil  aminokislotadan  turli  shaklda 
sintezlanadi. 
Oziqa  oqsillari  uglevod  va  yog„lardan  o„laroq  uglerod,  kislorod  va 
vodoroddan  tashqari 16% azotdan iborat; ferment va gormon tuzuvchi oqsillar esa 
tarkibidagi fosfor, temir, magniy, mikroelement va vitaminlarni ham biriktiradi. 
Oziqa oqsilining ba‟zi qismlari o„simlik, hayvon va mikrob hujayralarida bir 
xilda  hazmlanmaydi;  hayvonlar  protoplazma  oqsillarini  yaxshi,  yadro  oqsillarini 
qiyin hazm qiladi. 

---

 
55 
Oziqalar  proteini  tarkibida  aminokislotalar  hayvonlar    va    mikroorganizmlar 
tomonidan qo„shimcha fermentlar ishlovsiz o„zlashtirib olinadi. 
Yosh  hayvon  tanasiga  oziqalar  bilan  tushishi  mumkin  bo„lgan  22 
aminokislotaning yarmi sintez qilinmaydi. 
Yosh  hayvon  organizmi  uning  talablarini  o„rni    almashmaydigan 
aminokislotalar  mavjud  proteinlar  bilan  ta‟minlanishi  zarur.  Shu  bois 
aminokislotalari ko„p oziqalar biologik jihatdan qimmatliroq hisoblanadi. 
Amalda ratsionda har xil oziqalarning bo„lishni lizin, metionin va triptofandan 
tashqari 
barcha 
o„rni  almashtirilib  bo„lmaydigan  aminokislotalar  bilan 
ta‟minlanadi. 
Hayvonot  dunyosidan,  mikroblardan  olingan  oziqalar,  hamda  dukkakli  don 
oqsillari aminokislotalarga boy hisoblanadi. 
Me‟yor  asosida  oziqalantirishida  oziqalar    tarkibida  o„rni  almashmaydigan 
aminokislotalar  nisbati,  turli  tur,  yoshdagi  hayvonlarning    talabi  ham  inobatga 
olinadi. 
Ratsionni  aminokislotalar  bilan  tenglashtirish    yaxshi  natijalar  beradi,  
qachonki ratsion energiya, mineral moddalar va vitaminlar bilan hayvon organizmi 
to„liq qondirilgan taqdirda. 
Kovshovchilar  oqsillarga    bo„lgan  talabini  qondirish  osonroq,  chunki  oziqa 
proteinining  60-70%  katta  qorindagi  bakteriya  va  infuzoriyalar  tomonidan 
o„zlashtirilib,  zarur  aminokislotalar  nisbatini  yaxshilaydi,  shu    bois  ularda    o„rni 
almashmaydigan aminokislotalarga o„tkir talab sezilmaydi. 
Hayvonlarni  oziqlantirishda  asosiy  shart  –  ularning  xom  yoki  hazmlanuvchi 
proteinga  talabini  qondirish;  uning  zarur  qismi  protein  sifati  va  uning 
aminokislotalar tarkibiga bog„liq. 
Voyaga yetgan kovshovchi hayvonlarni oziqlantirishda proteinni erish darajasi 
muhim  o„rin  tutadi,  ular  oziqasi  tarkibidagi  proteinning  50-60%  suv    tuzda 
eriydigan  bo„lishi  kerak.  Yosh  hayvonlar  turidan  qat‟iy    nazar  aminokislotalar 
nisbatiga qarab oziqlantiriladi.