Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

Molibden  .  Bu  element  hayvonlar  va    mikroorganizmlar  hayotida  muhim 
ahamiyatga ega bo„lib turli hayot  uchun zarur fermentlar tarkibiga turadi. 
Qishloq  xo„jalik  hayvonlari  me‟yorda  oziqlantirilganda  talablar  to„liq 
qondiriladi, hayvonlarni yaylovlarda boqish molibden  me‟yordan yuqori bo„lishiga 
sabab  bo„ladi  va  zaharli  ta‟sir  etadi.  1  kg  oziqada  3-10  mg  molibden  bo„lishi 
hayvonlar salomatligi uchun zararli hisoblanadi. 
Selen .Uning zaharli bo„lgani uchun hayvonlarga nazorat qilib beriladi. Uning 
1 kg oziqa tarkibida 5 mg yoki 1 kg sutda 0,5 mg bo„lishi hayvonlar uchun xavfli 
bo„lishi mumkin. 
Molibden yetishmagan hayvonlar juni tushib, tuyoqlari shakli buziladi. 
Selenning  qoramollarda  1  kg  tirik  vazniga  10-11mg,  otlarda-  3-4  mg, 
cho„chqalarda -13-18 mg to„g„ri kelishi ularning o„limiga sabab bo„lishi mumkin. 
Ftor.  Ushbu  element  asosan  tishni  emal  qavatida  bo„lib    uni  yemirilishdan 
(kariyes)  saqlaydi.  Qishloq  xo„jaligida  ftorning  o„simlik  va    hayvonlar  uchun 
zarariga e‟tibor beriladi. 
Agarda hayvon oziqalarning 1 kg da 20 mg dan ftor ortib ketsa, hayvonlarning 
ishtahasi  yo„qolib,  ozib  ketadi;  yosh  hayvonlar  o„sishdan  qolsa,  sigirlarni  sut 
mahsuldorligi  pasayib  ketadi;  bu  hol  surunkali  davom  etsa  suyak  va  tishlarda 
tarkibiy o„zgarishlar harakatsiz bo„lib, buyrak, jigar, buyrak usti  bezi, urug„don va 
qalqonsimon bez salbiy o„zgarishlarga uchraydi. Agarda tuproqda 0,5 % suvning 1 
l da 0,5 mg dan ko„p bo„lsa ushbu element bo„yicha endemik holat bo„ladi. Bunga 
misol bo„lib Surxandaryo viloyatining shimoliy tumanlarida, Tojikiston allyuminiy 
zavodi  chiqindilari  tarkibidagi  ftor  bilan  qishloq  xo„jalik  hayvonlarini 
zaharlanishini  keltirish mumkin. 
Ushbu  hududda  hayvonlar  ozib,  mahsuldorligi  pasayib,  ko„payish  qobiliyati 
susayib,  bola  tashlab,  tishlari  tushib  ketishini  ko„rsatish  mumkin.  (A.Raxmonov, 
2005 yil). 
Hayvonlar zaharlanishining asosiy manbai sanoat  chiqindilari hisoblanadi. 

---

 
62