Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich



Download 3,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet348/433
Sana30.09.2021
Hajmi3,26 Mb.
#189918
1   ...   344   345   346   347   348   349   350   351   ...   433
Bog'liq
chorvachilik asoslari

Hashorat.  Molxonada  doimiy  ravishda  hashoratlar,  ayniqsa  chivin  ko„plab 
bo„ladi. Ular orqali sutga turli mikroblar tushishi mumkin. Shuning uchun molxona 
oynasiga parda tutiladi. Molxonalar dezinfeksiyalanishi lozim. 
To‘shama.  Molxonadagi  to„shama  tarkibida  ko„plab  yog„  kislotali  va 
achituvchi mikroblar bo„ladi. Shuning uchun to„shamalar o„z vaqtida almashtirilishi 
lozim. 
Xizmatchilar.  Molxonada  ishlovchi  barcha  xodimlar  doimiy  ravishda  vrach 
ko„rigidan o„tib turishi lozim. Infeksion kasallikka chalingan xodimlarning fermada 
ishlashi man etiladi. Ular shaxsiy gigiyenaga amal qilishi kerak. 
Kasal sigirlardan olingan sut maxsus usullarda qayta ishlanishi kerak. 
Sut bilan isitma, dezinteriya, qorin tifi kasalliklari tarqalishi  mumkin. Shuning 
uchun chorvadorlar doimiy ravishda meditsina ko„rigidan o„tib turishi kerak. 
Shunday qilib, sutda foydali va turli kasalliklarni chaqiruvchi mikroblar bo„lishi 
mumkin.  Zooinjener  bu  mikroorganizmlarni  sutga  tushish  manbaini  bilib,  ularni 
bartaraf etishi kerak. 
Sutda  antibiotiklar,  pestesidlar,  radioaktiv  moddalar,  aflotoksinlar  bo„lishi 
mumkin. Turli dori-darmonlar ham uchrashi mumkin. Ular inson hayoti uchun xavfli 
hisoblanadi. Sutga bunday moddalar har xil kasallikka chalingan sigirlarni emlash va 
davolash  vaqtida  o„tishi  mumkin.  Agar  sog„in  sigirlar  gerbisidlar,  pestisidlar  bilan 
ishlov berilgan yaylovlarda boqilsa yoki tarkibida shunday moddalar mavjud bo„lgan 
ozuqalar bilan boqilsa, ular sutga o„tishi mumkin. Bunday sutning fermada sog„ilgan 
sutga qo„shilishi qat‟iy ta‟qiqlanadi. 
Yelinda  sut  hosil  bo„lishida  sut  bezlari  bilan  bir  qatorda  tananing  boshqa 
a‟zolari ham qatnashadi. Bezlarning faol ishlab turishida, ayniqsa, markaziy nerv va 
oshqozon – ichak sistemasi organlari, qon aylanuvchi a‟zolar hamda ichki sekresiya 
bezlarining  ahamiyati  katta.  Yelinda  sutni  hosil  bo„lishi  nerv  va  gumoral  tizimlar 
tomonidan boshqariladi. 
Endokrin  omillardan  eng  muhim  ahamiyatga  molik  bo„lgani  gipofiz 
garmonidir. Sut sog„ib olinayotgan paytda, yelin so„rg„ichlariga qo„l tegishi bilan sut 
bezlari  ta‟sirlanadi  va  natijada  nervlar  orqali  bosh  miyaning  gipotalamus  qismiga 
xabar  keladi  va  u  neyrogormon  ishlab  chiqarib,  gipofizga  yetkazadi.  Bu  o„z 
navbatida  gipofizning  oldingi  qismidan  prolaktin gormonining  ajralib  chiqishiga  va 
qonga o„tishiga o„z ta‟sirini ko„rsatadi. Qon orqali yelinga o„tgan prolaktin garmoni, 


 
299 
sut  bezlarida  sut  sekresiyasini  tezlashtiradi.  Gipofizning  orqa  qismidan  oksitosin 
garmoni ajralib chiqadi va sut ajralish jarayoni boshlanadi. 
Sigir sutining tarkibida, qon plazmasining tarkibidagiga qaraganda shakar 90 – 
baravarga,  yog„  –  20,  kalsiy  –  14,  kaliy  –  9  baravarga  ko„p.  Oqsil  esa  2,  natriy  7 
baravarga  kam.  Qon  plazmasining  tarkibidagi  oqsil,  yog„  va  qand  sut  tarkibidagi 
oqsil,  yog„  va  qand  moddalariga  o„xshamaydi.  Demak,  bu  moddalar  sut  bezlari 
tomonidan  sintez  qilinadi.  Vitaminlar,  fermentlar,  garmonlar  va  mineral  moddalar 
qon plazmasidan to„laligicha sutning tarkibiga o„tadi. 
Sut  tarkibida  kazein,  albumin  va  globulin  oqsillari  mavjud.  Kazein  faqat  sut 
tarkibida  uchraydi.  Albumin  esa  qon  tarkibidagi  albumindan  katta  farq  qiladi.  Bu 
oqsillar sut bezlarida sintez qilinadi. Globulin oqsilini qon plazmasidan to„g„ridan – 
to„g„ri o„tadi degan fikrlar mavjud. 
Sut  yog„ining  hosil  bo„lish  manbai  qon  plazmasining  neytral  yog„i  va  yog„ 
kislotalari hisoblanadi. Sut shakari sut bezlarida sintez bo„ladi. 
Shunday  qilib,  sut  tarkibidagi  turli  moddalar  sigir  yelinida  sintezlanadi  yoki 
to„g„ridan  to„g„ri  sutga  o„tadi.  Bu  moddalarni  saqlab  qolgan  holda  sigirlarni 
sog„ishni to„g„ri tashkil qilish, zootexnikning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. 
Fermada sigirlarni sog„ish jarayoni qiyin va ma‟lum malakani talab qiladi. Bu 
jarayonni  amalga  oshirishda  veterinariya  –  sanitariya  qoidalariga  rioya  qilish,  sutni 
sanitariya-gigiyena  holatini  yaxshilab  qolmasdan,  bunday  sut  inson  hayoti  uchun 
ham xavf to„g„dirmaydi. 
1ml  toza  sut  tarkibida  500  minggacha  mikroblar  bo„lishi  mumkin  (bunda 
kasallik tarqatuvchi mikroblar mustasno), past navli sutda 500  mingdan ortiq. Agar 
sigirlar yaxshi parvarishlansa va barcha sanitariya-gigiyena qoidalariga amal qilinsa, 
sutga tushadigan bakteriyalarni keskin kamaytirish mumkin. 
Yuqori sifatli sut sog„ib olish uchun sog„ishning barcha qoidalariga rioya qilish 
va  hayvonlarni saqlash  sharoitiga  e‟tibor berish kerak.  Fermadagi  barcha  ishchilar, 
ayniqsa sut bilan aloqador shaxslar ma‟lum qoidalarga amal qilishlari zarur; shaxsiy 
sanitariya  daftar  tutishi,  maxsus  kiyim  bo„lishi,  qo„llari  va  tirnoqlari  toza  bo„lishi 
shart. 
Sutni  mikroblar  bilan  ifloslanishini  kamaytirish  uchun  molxonani  doimiy 
ravishda nazorat qilish, sut idishlari va sog„ish apparatlari toza va quritilgan bo„lishi 
kerak.  Rossiya  VSITI  ma‟lumotlariga  ko„ra,  sanoat  asosidagi  komplekslarda  sutni 
mikroblar bilan ifloslanishining 90%dan ortig„ini, sut idishlari, sog„ish qurilmalarini, 
sut yo„llari, sovutgichlarni va saqlash joylarini antisanitariya holati yuzaga chiqarar 
ekan. 
Agar  bu  xo„jaliklarda  sut  idishlari  va  sog„ish  apparatlari  yaxshi  yuvilib  va 
dezinfeksiya  qilinsa,  sutdagi  bakteriyalar  sonini  9-10  ming  martagacha  kamaytirish 
mumkin. 
Turli  sut  idishlari  va  apparatlarini  yuvish  va  dezinfeksiyalash  uchun  maxsus 
kukun    (un)  simon  moddalardan  foydalanish  zarur.  Ulardan  eritma  tayyorlanib 
foydalaniladi. 


 
300 
Bu kimyoviy moddalar yuvuvchi (dezmol, A, B, V tipli kukunlar, kalsiy soda), 
dezinfeksiyalovchi  (xlorli  ohak,  kalsiy  gipoxlorid)  va  yuvuvchi  dezinfeksiyalovchi 
(Zbruch, DPM-2) moddalarga bo„linadi. 
Yuvuvchi  moddalarning  ishqorli  va  kislotali  turlari  mavjud.  Yuvuvchi  modda 
sifatida sulfonal NP-3, kalsiyli va kaustik soda, metasilikat natriylardan foydalanish 
mumkin. Ular 50-71
o
S suvda ertilib 0,15-0,5 % eritma  holida ishlatiladi. 
Yakka  holda  ishlatilganda  bu  moddalarni  foydasi  nisbatan  kamdir.  Shuning 
uchun  yuvuvchi  moddalarni  aralashmasi  A,B,V  turlaridan  foydalanish  maqsadga 
muvofiqdir. Ular 40-60 
o
S suvda eritilib, 0,5-0,6% eritmasidan foydalaniladi. 
Dezmol – 0,5% eritmasi 50-60
 o
S suvda eritilib ishlatiladi. 
Yuvuvchi dezinfeksiyalovchi DPM-2 moddasi 10
o
S suvda eritilib ishlatiladi. 
Dezinfeksiyalovchi  moddalar  turli  idish  va  apparatlar  yuvilgandan  so„ng 
ishlatiladi.  Ular  idishlardagi  mikroblarni  o„ldiradi.  Odatda  gipoxlorid  natriy, 
gipoxlorid kalsiy, xlorli ohaklar ishlatiladi. 
Ishlab  chiqarilayotgan  xom-ashyo  sut  davlat  andozasi  talablariga  to„liq  javob 
berishi  kerak.  Bunday  sut  faqat  sog„lom  sigirlardan  sog„ilgan  va  xo„jalik  barcha 
infeksion kasalliklardan holi bo„lishi kerak. 
Sut  sog„ib  olingandan  so„ng  suzilib,  2  soat  ichida  sovutilishi  lozim.  Sutchilik 
sanoati  korxonalariga  topshirilayotgan  sutning  harorati  10
o
S  va  xo„jalikni  o„zida 
qabul qilinganda 6
o
S bo„lishi kerak, zichligi 1,027 g/sm

dan past bo„lmasligi shart. 
Sutning  tarkibida:  mikroblarni  nobud  etuvchi  va  neytrallovchi  (antibiotiklar, 
ammiak, soda, N
2
O

va boshqalar) moddalar bo„lmasligi kerak. Sutda og„ir metallar 
va birikmalar, ammiak, aflatoksinlar (M
1
) va pestisidlar miqdori  meditsina vazirligi 
yo„riqnomalarida belgilangan ko„rsatkichlardan yuqori bo„lmasligi kerak. 
Xom-ashyo  sut  davlat  andozalari  talablariga  javob  berishiga  qarab  uch  navga; 
oliy, 1 va 2 navlarga bo„linadi. 
Xom-ashyo  sutdan  bolalar  oziq-ovqati  va  sterillangan  sut  mahsulotlari  hamda 
pishloq  tayyorlashda  oliy  va  I  navli  sut  ishlatiladi.  Ularning  tarkibida  somatik 
hujayralarning  miqdori  500  ming/sm

ko„p  bo„lmasligi  kerak.  Bunday  sut  davlatga 
qabul qilinganda ustama narxlar bo„yicha qabul qilinadi. 
Davlatga  topshirilayotgan  sut  tarkibidagi  yog„  va  oqsil  ko„rsatkichi  bazis 
ko„rsatkichlarga tenglashtirilib qabul qilinadi. 
Shunday  qilib,  Davlat  andozasi  yetishtirilayotgan  sutga  qo„yidagi  talablarni 
qo„yadi:  Sut  tarkibida  kasallik  tarqatuvchi  mikroblar  va  inson  hayoti  uchun  xavfli 
moddalar bo„lmasligi; biologik to„la qiymatli va kimyoviy tarkibi maqsadga muvofiq 
bo„lishi; ma‟lum texnologik xususiyatlarga ega bo„lishi kerak. 

Download 3,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   344   345   346   347   348   349   350   351   ...   433




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish