Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

Toylarning go‘sht mahsuldorligi.    
 
 
Biyalarning sut mahsuldorligi. 
Biyalarni sog„ish va undan qimiz tayyorlash qadim zamonlardan urf bo„lgan. 
Shu boisdan chorvadorlar biyalarning sersut bo„lishiga harakat qilishgan.  
Biyalar ancha sersut bo„ladi, bir laktasiyada 1500-3000 kg, rekordchilari 6000 
kg  gacha    sut  beradi.  Biya  suti  suyuq  sut  hisoblanadi.  uning  tarkibida  hammasi 
bo„lib  11%  quruq  moddasi  bor.  Ayniqsa  sut  tarkibidagi  yog„(15%),  oqsil  (1,5-
2,0%)  kam  bo„lib,  sut  qandi  (6,5%)ko„p  bo„ladi.  Biya  suti  oqsilining  85%  zardob 
oqsillaridan  tashkil  topib    albuminli  sut  deyilib,  uning  nordonligi  oshganda  ham 
uvib qolmaydi. 
Biyalardan  ko„p  sut    sog„ib  olish  uchun  ularning  sut  berish  fiziologiyasini, 
yelinning  anatomik  va  morfologik  tuzilishini,  laktasiyasining  qanday  o„tish 
xususiyatini va sut mahsuldorligiga ta‟sir qiluvchi omillarni bilib olish kerak.  
Biyalar  yelinini  boshqa  qishloq  xo„jalik  hayvonlari  yelinidan  farq  qilib  ikki 
palladan iborat, ikkalasi qo„shib o„lchanganda aylanasi 45-60 sm, balandligi 10-15 
sm,  so„rg„ichlarining  uzunligi  3-5  sm,  aylanasi  9-11  sm  keladi.  Pallalar 
biriktiruvchi  to„qimalar  bilan  ajralgan  bo„ladi  .  Har  bir  palla  oldingi  va  keyingi 
bo„laklardan iborat bo„lib, ularning sut yo„llari alohida bo„lib tutashmaydi. Shuning 
uchun  biya  yelini  ikki  so„rg„ich,  har  bir    so„rg„ichda  esa  ikkitadan  sut  ajralish 
teshigi mavjud.  
 
Ko„rsatkichlar 
Guruhlar 
I 
II 
X±SX 
X±SX 
So„yimdan oldingi vazn, kg 
309,0±8,6 
284,7±9,8 
Nimta og„irligi, kg 
155,17±7,2 
148,33±7,3 
Nimta chiqimi, %  
50,22 
52,1 
Ichki yog„ og„irligi, kg 
2,5±0,4 
2,83±0,2 
So„yim og„irligi, kg 
157,67±7,5 
151,16±7,5 
So„yim chiqimi, % 
51,03 
53,09 

---

 
216 
Yelinning  har  bir  bo„lagi  mustaqil  ishlaydi  va  oldingi  bo„lagi  yaxshiroq 
taraqqiy etgan bo„ladi. Biyalar yelinining sut idishlari kichik bo„lib, kam (3-4l)  sut 
sig„adi.  Biyalarning  sut  mahsuldorligi  yelin  hajmining  katta  bo„lishiga  bog„liq. 
Ya‟ni  yelinda  idish,  sut  yo„llari  kanallari,  kanalchalari,  sut  alveolalari  va  uning 
mioepiteliyalarining rivojlanishiga bog„liq. 
Sut  yo„llarini atrofi   silliq    muskul tolalaridan   iborat,   sog„ish    yoki    emish  
paytida  ular  qisqaradi  va  sut  oson  ajraladi. 
          Biyalarning  yelin  hajmi  kichik  bo„lgani  bilan  sut  ishlovchi  bezlari  
ko„pligi  evaziga  tez-tez  sog„ib  turilsa   bir  sigirning  sutini  berishi   mumkin. 
Yelin    hajmi    sutga    to„lgandan    keyin    sut    hosil    bo„lishi    to„xtaydi,    shuning  
uchun    uni    bo„shatish    lozim.    Sutkasiga    necha  marta    sog„ish    kerakligi  
laktasiyaning    oyiga    qarab    anaqlanib    u    har    2-2,5    soatda    amalga  oshirilgani 
ma‟qul. Biyalar qo„lda va DA-3M sog„ish apparatlari yordamida sog„iladi. 
          Biyalarning  laktasiyasining  davomiyligi  6-8  oyni  tashkil  qiladi  va 
quyidagicha ta‟riflanadi 
                                      1 oy    -    100% bo„lganda; 
                                      2 oy    -    95-99% 
                                      3 oy    -    90-94% 
                                      4 oy    -    85-90% 
                                      5 oy    -    70-80% 
                                      6 oy    -    40-50% 
                                      7 oy    -    30-35% 
                                      8  oy        -        5-15%  ni    tashkil  qiladi,  yoki  biyalar  eng 
ko„p sutni tuqqandan keyingi birinchi oyda beradi. Biyalarning sut mahsuldorligi7-
10 yoshgacha ortib boradi. 
Biyalarning  sut  mahsuldorligi  qulunlarini  vaqti-vaqti  bilan  tortib  turish 
natijasida  aniqlanadi,  unda    1  kg  tirik  vazn  uchun  10  kg  biya  suti  sarflanishi 
hisobga olinadi. 
Biyalarning  sut    mahsuldorligini  aniqlashda  professor  S.I.Saygin  formulasi 
qo„l keladi.