Мақом йўналишлари

ФАРҒОНА-ТОШКЕНТ МАҚОМ ЙЎНАЛИШИ 
Ўзбек миллий мусиқасида “Фарғона-Тошкент мақомлари” ёки “Фарғона-Тошкент мақом йўллари” мақомчилик санъатининг яна бир асосий туркумини ташкил этади. Фарғона водийсида XIX-XX асрларда туркумли ва туркумсиз ашула ва чолғу мақом йўллари кенг тарқалган бўлиб, улар воҳа мумтоз мусиқа меросида етакчи ўринларни эгаллаб, маҳаллий ижрочилик анъаналари билан суғорилган. Катта ва кичик туркумга эга бўлган Фарғона –Тошкент мақом ашула ва чолғу йўллари “Шашмақом” таркибидаги бир қатор шўба (сарахбор, савт), шаҳобча(қашқарча, соқийнома) ва туркумларга яқиндир. (уларнинг куй ҳаракати, шакли, усулларига ўхшаш).
Фарғона-Тошкент мақомлари ва мақом йўллари 2,3,5,7 қисмли туркумларни ташкил этади. Уларнинг ҳар бири маълум шаҳобчаларга эга ҳамда сонлар воситаси билан бир-биридан ажратилади.
Фарғона-Тошкент мақомлари орасида йирик ашула туркумлари:
Баёт I—V, Чоргоҳ I—V, Гулёр-Шаҳноз, Дугоҳ-Ҳусайний I—VII (уларнинг ҳар бир қисми умумтартиб сони рақамлари билан белгиланади. Гулвор-Шаҳноз мақомидан ташқари), масалан,
Баёт I, Баёт II, Баёт III, Баёт IV, Баёт V.
Йирик мақом чолғу йўллари орасида туркумли (яккасоз ёки чолғу ансамбли чолғу ансамбли ижросида); Чоргоҳ I—V; Мискин I—VII, Насруллойи I—III, Наврўзи ажам тароналари I—III; Ҳожиниёз 1—II, Сурнай мақом йўллари ва бошқалар. Булардан ташқари, алоҳида ашула ва чолғу мақом асарлари ҳамда етук созанда ва бастакорлар томонидан Фарғона водийсига хос бўлган, катта ашула ва чолғу йўллари асосида “Шашмақом”нинг шўба ва шаҳобчалари мутаносиблигида юзага келган. Масалан, Ёввойи Чоргоҳ, Ёввойи Ушшоқ, ёввойи тановар (ашула ва чолғу йўллари) асосида “Шашмақом”нинг шўба ва шахобчалари мутаносиблигида юзага келган. Масалан, Ёввойи Чоргоҳ, Ёввойи Ушшоқ, Ёввойи тановар (ашула ва чолғу йўллари), Чўли Ироқ, Тошкент Ироқи, Қўқон Ироқи, самарқнд ёки Ҳожи Абдулазиз ушшоғи, Тошкент ёки Мулла Тўйчи ушшоғи, Хўжанд ёки Садирхон ҳофиз ушшоғи ва бошқалар.
Фарғона-Тошкент мақомлари “Шашмақом” ашула бўлимининг шўба, шахобча ва тароналарининг оҳанг. Усул ва шакллари таркибида шаклланган ва ашула йўлининг ҳаракати асосида ривож топган.