Мақом йўналишлари

Катта ашула мазмун жиҳатидан қуйидагича бўлинади:

1. 
   Фалсафий;
   
2. 
   Ишқий-лирик;
   
3. 
   Дидактик;
   
4. 
   Диний;
   
5. 
   Замонавий.
   

Хоразм мақомлари дан Сизиб чиққан сувора йўлларида деярли 6 мақмнинг ҳар бири ладлари учрайди
“Хоразм мақомлари” туркуми Хоразм анъанавий мусиқасининг енг йирик намунасидир, у XIX асрда шаклланиб, кенг ривожланган. “Хоразм мақомлари” туркуми Рост, Бузрук, Наво, Дугоҳ, Сегоҳ, Ироқ ва панжгоҳ мақомларидан иборат бўлиб, ҳар бир мақом ўз навбатида “Шашмақом” га ўхшаш икки бўлимдан иборат:

• 
  чолғу бўлими-Чертим йўли ёки Мансур;
  
• 
  ашула бўлими –Айтим йўли ёки манзум деб аталади.
  

Хоразм мақомлари “Шашмақом” каби устоз-бастакорлар маҳсулидир. Хоразмлик машҳур бастакорлар Ниёзжон Хўжа, Феруз, Комил, Муҳаммадрасул Мирзо, матёқуб Харратой ва бошқалар мақомларга янги чолғу қисмлар басталаб, уларни шаклан ва мазмунан бойитдилар. Куй тузулиши, лад асослари сақланган ҳолда мақомлар Хоразмга хос мусиқий услубларда Хоразм мақомларида баъзан ашула йўлларининг доира усуллари, куй йўллари ихчамлаштирилиб олинган ва бироз усул суръати тезлаштирилган ёки соддалаштирилган. Хоразм мақомларидаги куй ёки ашула йўлларида намудлар энг катта ўзгаришларга учраган, “уларнинг ўрнига бастакорлар ижод этган янги авжлар ҳам киритилади”. Хоразм мақомларининг чертим йўли таркибига Танимақом (тасниф вазифасини бажарувчи), Тарже, гардун, Муҳаммас, Сақил қисмларидан ташқари Пешрав ва Уфор қисмлари кирган. Хоразмга хос бўлган чолғу асарлар-Сайри Гулшан, Зарбул футх, Фоҳитий зарб (Потихазарб), Хафиф ҳам айрим мақомлар таркибига кирган. Асар шакллари хона ва бозгоҳ асосида тузилган. Доира усуллари содда ва енгил, ижро жараёнида ўзгаришлар киритиши мумкин. Хоразм мақомларининг айтим-ашула йўллари таркибида шўбалар қатори-танимақом (Сарахбор вазифасини бажарувчи), Талқин, Наср,Уфор, тароналар ҳам мавжуд (фақатгина Танимақомдан кейин ижро этилади). Аммо уларга турдош бўлган Хоразмга хос Сувора,Нақш, Фарёд, Муқаддима каби ашула йўллари айтилиб келинган.