Маoлумотнома

Хатоларни тузатиш қоидаси турли тумандир. Айтарли кўп тарқалганлари қуйидагилардир:
Ўқувчи хатосини ўзи тушиниши керак. Такрорий тушин-тириш ва машқни кўрсатиш, фаолиятни гапириб бериш хатоҳаракатларни англашга ёрдам берса, чизма тасвирлаш, ютуқ, хато ва камчиликларни машғулотларда ўртоқлари билан ўртоқ-лашишга, хато устидаҳаракат техникаси хақида суъбатга чорлайди демак, бу таoлим жараёнининг муваффақияти деган сўздир. Амалий фаолиятларда эса нисбатан фойдали усул қарама-қаршиликни енгишҳаракатлардир, яoниҳаракатни мусс-куллар таранглаштириш бўшаштириш, амплитудаси ва йўнали-шига қараб контраст равишда бир-бирига солиштириб машқ қилиш самаралироқдир. Мускулҳиссиётини бундай солиштириш ўз хатосини тушунишга ва уни тузатишни тўғриҳал қилиш йўлини топишга ёрдам беради. Шу мақсадда ўзлаштирилаётганҳаракат фаолиятини бошқа томонга, бошқа оёқ билан, қўл билан ёки ўзгартирилган шароитда бажаришҳам фойда беради. Бундаҳосил бўлган мускулҳиссиёти уни одатдаги шароитда бажариш-дагига солиштириш имконини беради ва хатоларни тузатиш-нинг эффектлироқ йўлини айтиш, кўрсатиш имконини беради.
Хатоларнинг барчаси бирваракайига эмас, навбати билан, аъамияти даражасига қараб тузатишга уриниш самарасиз бўлиб чиқиши мумкин.
Одатда, хатоларни тузатиш унинг аъамиятлиларини туза-тишдан бошланади, чунки бошқа майда хатолар шулар орқали содир бўлаётган бўлиши мумкин. Масалан: финал куч сарф-лашларидаги хатолар қоида сифатида охиргиҳаракат таркиби-даги звеноларнинг келишувиданҳам содир бўлиши кузатилади. Бундан ташқари, аниқланган хатолар ўзлаштирилаётганҳаракат-дан олдин бажарилганҳаракат оқибатиданҳам содир бўлишини назарда тутмоқ лозим.
Аъамиятли хато деганда, бизҳаракат техникаси асосида содир бўлган хатони тушунамиз. Аъамиятли ёки асосийҳисоб-ланган хатони тузатишни назарда тутиб бажарилган машқлар натижасида иккинчи даражали деб саналган хатолар ўз-ўзидан йўқолиши таoлим жараёни амалиётида кўп учрайдиганҳодиса-дир. Фақат иккинчи даражали хатоларнинг автоматлашиб кетишига йўл қўймаслиги зарур холос.
Ъаракат структурасининг умумий схемасини тўғри бажари-лаётганининг даражасини аниқлаб тўлаҳаракат актидаги пайдо бўлган хатонинг нимага боғлиқлигини, йўлланма берувчи ёки тайёрлов машқининг нотўғри танланганлигининг окибатидан эмаслигиниҳисобга олиш мақсадга мувофиқ эканини унутмас-лик керак. Бир вақтнинг ўзида машқ бажарилиш тезлиги ўқувчи имкониятига мос келмаслиги ижро техникасининг бузилишига олиб келади.
Статикҳолатлардаги хатоларни аниқлаш ва уларни баъо-лаш жуда осон.
Ўқитувчининг ўқувчи хатосини аниқлаш учун бераётган кўрсатмаси ўқувчининг шу дақиқадаги имкониятига мувофиқ бўлиши керак. Масалан, уч усул билан канатга тирмашиб чиқишда «оёқ кучидан фойдаланинг» деб талаб қўйиш учун унинг қўл ва оёқларнинг координацияси (шу усул учун) олдиндан ривожлантирилган (машқ қилдирилган) ёки аксинча эканлигининг аъамияти катта.
«Йўқолди, тузатилди» деган хатоларларнинг кутилмаганда қайтадан пайдо бўлиши, уларни йўқотиш учун қўлланилган йўлланма берувчи машқларнинг вақти-вақти билан такрорлаб туришни талаб қилади. Шунга ўхшаш хатоларнинг бирдан пайдо бўлиб қолиши кўпинча янги ўзлаштирилган фаолиятни қийин-роқ шароитда бажараётганда кузатилиши мумкин.
Ъаракатдаги хатоларни тузатишнинг йўлларидан яна бири уларни содир бўлишининг сабабини йўқотишдир, бу эса, ўз навбатида, хатонинг йўқолишига олиб келади. Бу усул таoлим жараёнида йўлланма берувчи ва тайёрлов машқларини қўллаш орқали амалга оширилади;
- ўтилган (ўргатилган) материалларни қайта такрорлаш; - фаолиятнинг тўғри бажарилиши учун стимул яратувчи (масалан, узунликка сакрашда нотўғри югуриш) қадамини жойини, бажариш шароитини ўзгартириш.
Ъаракат фаолиятини ўзгартириш жараёнида хатоларнинг пайдо бўлиши ва уларнинг тузатилиши аъамиятиниҳисобга олиш ўта муъим бўлибгина қолмай, бу муаммоҳаракат фаолиятини такомиллаштириш этапидаҳам сифат жиъатидан бошқа даражада муъимлигини инкор этиб бўлмайди.

9.3.ҳаракат фаолиятини такомиллаштириш этапи

ва унинг мазмуни