Маoлумотнома

Ъаракатни бўлакларга ажратиш билан ўргатиш ва ўқи-тишни индивидуаллаштириш принципи – кичик мактаб ёшдаги-ларга қўлланганда айримҳаракатларни ажратиб олиш ва уни аниқ бажариши қийинроқ кечади. Улар тез чарчайдилар ва тез тиклана оладилар. Айниқса бир хилҳаракатлар тез чарчашни тезлаштиради. Булардан ташқари тананинг айрим мускулларини маoлум муддатга ушлаб туриш (статикҳолатдаги) машқлари тез толдиради ва шунинг учун бундай машқларни қўллашдан қочиш лозим.
Биринчи синфдан бошлабоқ ўқувчилардан айрим машқ-ларни бажариш учун бор имкониятларни сарфлашини талаб қилиш керак бўлади. чунки уларнинг жисмоний тайёргарлиги ва нерв фаолиятининг типологик хусусиятларига катта эoтиборни талаб қилади.
Мунтазамлилик принципиҳаракатга ўргатиш режалашти-рилган материални қатор машғулотларда кўпроқ қайтариш талабини қўяди. Мавзу ўзлаштирилгандан сўнгина бошқа вазифага ўтилади. Кичик, ўрта ва катта мактаб ёшдагилар бир ёки бир неча дарсни (ёки тренировкани машғулотини) қўйиб юбориши, уларда тизимли қатнашмаслиги, таoлим жараёнига салбий таoсир кўрсатади ва ўзлаштириш жараёнини чўзилишига сабаб бўлади.
Талабларни аста-секинлк билан ошириш принципиҳаракатга ўргатишда бажарилаётган машқни аста-секинлик билан қийинлаштириш, юклама меoёрига нисбатан керак бўлган талабларни қўйиш, нерв-мускул жараёнида қоординацион ўзгаришлар содир бўлиши билан боғлиқ қоидаларга риоя қилишни тақазо этади. I-III синфларда бажариладиганҳаракат турларини тез-тез ўзгартириш мақсадга мувофиқдир. Машқ бажараётганда зўриққан мускул навбатдаги мускулларга нисбатан дам бериши амалиётдан маoлум. Мускулларни 5-8 сек ошиқ зўриққанҳолда таранг ушлаб туриш бу ёшдагилар учун тавсия этилмайди. Машқни бажариш ва уриниш олдидан ўқувчини кўп куттириш тавсия қилинмайди. Навбат кутиш тик туришдан иборат бўлмай асосийҳаракатни бажаришда иштирок этмай-диган бошқа мускул гуруълари учун зўриқиш берадиганҳаракатлар билан алмаштирилиши, қорин, кўкрак, бел мускул-ларини ривожлантирадиган, нормал нафас олиш малакасини шакллантирадиган машқларни бажариш тавсия қилинишиҳам мумкин.
Машқ усулиятини ўсмирларга қўллар эканмиз диққатни гавдани тўғри тута билиш, рационал ритмда нафас олиш (айниқса юриш ва югуриш машқлари)га қаратишимиз зарур. V-IX синфдагилар кўрганини илиб олиш қобилиятига эга бўладилар.ҳар бирҳаракатини тез ўрганадилар. Уларда айниқса енгил атлетика машқларига қизиқиш катта бўлади. Машқларни бажаришда айнан ўша машқни нимасига куч сарф қилиш ёки машқдан сўнг машқни бажариш учун зўриқган мускулни бўшаш-тиришни билишга ўргатиш, чиройли, юқори даражали куч сарф-лагандагидекҳаракатларни бажаришга ўргатиш керак бўлади.
Юқори синфдаги болаларда жисмоний машқларни кўпроқ куч талаб қилувчиларини, чидамлилик ва бошқа жисмоний сифатларни ривожланишига олиб келадиганларини бериш тав-сия қилинади.