252
merekelerimizde h.t.b. adam ómirinde ushırasatın quwanıshlı kúnlerimizde qol jayıp pátiya beriledi.
Pátiyalar (alǵıslar) poeziya túrinde kóbirek ushırasadı. Sonday-aq, uyqaslı proza túrinde de
keńtaralǵan. Onıń avtorı hár bir pátiya beriwshi adam bola aladı. Sonday-aq alıs jolǵa saparǵa
shıqqanda haq jol tilep pátiya beredi. Pátiyanı kópti kórgen jası úlken atalarımız, analarımız, awıl
aqsaqalları, elimizge -xalqımızǵa miyneti sińgen, jolı úlken aǵalarımız beredi.
Pátiya berip atırǵanda jıynalǵanlar eki qoldı jayıp, ishinen «Áwmiyn!», -dep aytıp, tınıshlıqtı
saqlap, bir-biri menen soylespey, ırjańlap kúlmey, basqada qolaysız islerdi islemew kerek.
«Duwa» sózi arabsha «soraw», «tilew», «jalbarınıw» degendi ańlatadı, yaǵnıy adam duwa
oqıw menen joqarı kúshten ózi ushın yamasa basqalar ushın tilek tileydi.
Entsiklopediyalıq sózlerge qaraǵanda, pátiya sózi de arabsha bolıp, «ashıw», «baslaw» degen
mánislerge iye. Bul Quranı kárimniń birinshi súresiniń atı. Onda pátiya súresi jeti ayattan turıp,
musılmanlar duwa oqıǵanda onıń tekstlerinen keń paydalanadı. Pátiyanı tar mánisinde alıp
qaraǵanımızda, ol belgili bir ayattı, «duwa»-tilekti, al, keńmánisinde bolsa ekewi de biri biriniń
ornına júrip, hár túrli jaǵıdaylarda qollanıladı.
Sonıń ushın adamlar arasında «pátiya-duwa oqıtıp» degen ekewin birdey qollanılǵan sózler
yamasa qosıq qatarları ushırasıp turadı.
Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózliginde «duwa» jaqsılıq tilep bergen pátiya. «Duwa»
qaraqalapqlar arasında «duwalaw», «duwaxanlıq» qa paydalanatuǵın qural ǵana emes, al «alǵıs
tilek». Sonıń menen qatar, duwa jol kórsetiw retinde, eki jastı bir-birine qosıwda kelisim hám
shártlerdiń móri retinde paydalanıladı.
Pátiya qısılǵanda-quwat, kıynalǵanda-mádet berip, har bir is-háreketimizge keńjol ashıp bále-
qaterden asıraydı dep esaplaǵan. Pátiyanın kóplegen turleri bar besikke salıw, tusaw keser, qız
wzatıw, dasturxanǵa pátiya h.t.b. túrleri kóp.
Elimiz ǵárezsiz mámleket sıpatında rawajlanıp baratırǵan bir waqıtta milliy qádiriyatlardıń jas
áwlad tárbiyasındaǵı roli joqarı dárejede artıp barmaqta. Sol sebepli ádeplilik tárbiyanıń teoriyalıq
tiykarı sıpatında adamlardıń ádeplilikke hám óz ara múnásebetlerge kóz qarası hám adamlar
mádeniy-ruwxıy qıyapasına bolǵan múnásebetlerin izertlew búgingi kúnniń global máselelerinen
birine aylanıp barmaqta[2].
Shaxs jetilisiwi haqqında, ulıwma tárbiyada xalıqtıń ótmishi ruwxıy miyrasınan paydalanıw
máselesine Shıǵıs alım hám filosofları, shet el hám rus pedagogları ózleriniń dóretiwshilik
táliymatlarında, ádebiy shıǵarmalarında ayrıqsha itibar bergen. Bul haqqında ózleriniń ájayıp
pikirlerin bizge miyras etip qaldırǵan. Bul ilimiy ideyalar ásirler boyı turmıs sınawlarınan ótip,
jáhánde insanparvarlıǵı menen ajıralıp turatuǵının Shıǵıs xalıqları pedagogikasınıń ólmes tiykarı
bolıp qaldı.
Do'stlaringiz bilan baham: