Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida


Real tarif chin yoki xato bo‘lishi mumkin asl hukmdan iborat



Download 0,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/26
Sana20.02.2021
Hajmi0,96 Mb.
#59372
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   26
Bog'liq
Mantiq ilmining predmeti

Real tarif chin yoki xato bo‘lishi mumkin asl hukmdan iborat

4

  

Genetik  tarifda  aniqlanuvchi  tushunchaning  mazmuni  u  ifodalagan 

predmetning  kelib  chiqishini  ko‗rsatish  orqali  ochib  beriladi.  Masalan,  «Oksid 

metallarning kislorod bilan reaksiyaga kirishishi natijasida hosil bo‗lgan kimyoviy 

birikmadir»,  degan  tarif  genetik  tarifga  misoldir.  Bu  tarifning  mantiqiy  tarkibi 

yaqin jinsi va tur belgisini ko‗rsatish orqali tariflash bilan bir xildir.  

Tariflash  malum  qoidalarga  rioya  qilishni  talab  etadi.  Ular  quyidagilardan 

iborat:  

a)  tarif teng hajmli bo‗lishi kerak, yani aniqlanuvchi tushuncha hajmi bilan 

aniqlovchi tushunchalar hajmlari yig‗indisi teng bo‗lishi kerak. Bu qoida buzilsa, 

tarif  yo  haddan  tashqari  keng,  yo  haddan  tashqari  tor  bo‗lib  qoladi.  Masalan, 

«Mantiq tafakkurni o‗rganuvchi fandir» – haddan tashqari keng, «Mantiq isbotlash 

tarkibini o‗rganuvchi fandir» – haddan tashqari tor tarifdir;  

b) tarif aniq bo‗lishi kerak. Buning uchun obrazli iboralar,  mazmuni noaniq 

so‗zlar  ishlatilmasligi  lozim.  Masalan,  «Xayol  –  uchqur  ot»,  «Davlat  dunyoviy 

ruhning  siyosiy  jihatdan  namoyon  bo‗lishidir»  (Gegel)  degan  tariflarda  bu  qoida 

talablari  buzilgan.  Ularda  chuqur  mano  bo‗lsa-da,  tushunchaning  mazmuni  aniq 

ochib berilgan emas;  

v)  tarif  aylana  shaklida  bo‗lib  qolmasligi  kerak.  Tarif  berishda  aniqlovchi 

tushunchaning  mazmunini  aniqlash  uchun  aniqlanuvchi  tushunchaning  o‗ziga 

murojaat  etilsa,  tarifda  aylana  hosil  bo‗ladi.  Masalan,  «Mantiq  to‗g‗ri  fikrlash 

haqidagi  fandir»,    deyilganda  tarifda  aylana  vujudga  keladi.  CHunki  «To‗g‗ri 

fikrlash nima?» degan savolga, «U mantiq qonun-qoidalariga rioya qilingan holda 

fikrlashdir»,  deb  javob  berishga  to‗g‗ri  keladi,  yani  «mantiq»  tushunchasiga 

murojaat qilinadi.  

Tariflash  qoidalari  turlicha  nomlanishi,  har  xil  iboralar  bilan  nomlanishi 

mumkin, lekin mohiyatan bir xildir. Fikrimiz tasdig‗i sifatida Koen va Nagelning 

tarifni hosil qiluvchi qoidalar deb nomlangan qoidalariga murojaat qilsak bo‗ladi.  

Tarifni  hosil qiluvchi qoidalar:  



1. 

Tarif aniqlanuvchining mohiyatini ifoda etishi kerak. Aniqlovchi ifoda 

aniqlanuvchiga ekvivalent bo‗lishi zarur, yani u aniqlanuvchi ifoda etadigan barcha 

narsaga nisbatan qo‗llaniladigan bo‗lishi kerak  




Download 0,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish