Manaviyat asoslari Lotin pv doc

 
xalqimiz taraqqiyotini, ma’naviyatini 
ta’minlashda katta
 
ahamiyat kasb etmoqda. 
 
1
Каримов
И
.
А
. 
Биз
келажагимизни
ўз
қўлимиз
билан
қурамиз
. 
Асарлар
тўплами
. 7-
жилд
. 
Т
.: 
Ўзбекистон
, 1999. 144-
бет
. 

---

50
Dunyoda ilmdan boshqa
 najot yo‘q va bo‘lmag‘ay. 
 
Imom al Buxoriy
 
 
 
3-mavzu.
 Ma’naviyatning tarkibiy qismlari va ularning
o‘zaro munosabatlari 
 
3.1. Ma’naviyat va ma’rifat, ularning o‘zaro bog‘liqligi 
 
Ma’naviyat ham boshqa tushunchalarga o‘xshagan o‘zining 
mustaqil tarkibiy qismlariga ega. Uning asosini ma’naviy meros, ma-
daniyat, mafkura va qadriyat kabilar tashkil qiladi. Aslini olganda, 
ma’naviyat va madaniyat bir-biriga yaqin tushunchalardir. Ammo 
ularning biri ikkinchisidan farq qiladi. Shuning bilan birga ular bir-
birini to‘ldirib turadi. 
Madaniy va ma’naviy meros haqida ham shunday deyish mum-
kin. Shu sababdan avvalo, madaniyat va uning turlarini tahlil etish 
maqsadga muvofiqdir. Chunki madaniyatni, xususan ma’naviy mada-
niyatni bilmasdan, o‘rganmasdan turib, ma’naviy meros to‘g‘risida 
gapirish ancha mushkul, chunki ma’naviy meros ma’naviy madaniyat 
doirasiga kiradi. 
Madaniyat atamasi keng ma’noda qo‘llanilib, jamiyatning ishlab 
chiqarish, ijtimoiy-ma’naviy hayotida qo‘lga kiritilgan yutuqlarini, 
muayyan xalq yoki ijtimoiy guruhning ma’lum davrda erishgan 
natijalari, o‘qimishlilik, ta’lim-tarbiya ko‘rganlik, ziyolilik va ma’ri-
fatlilik hamda turmushning inson ehtiyojlariga mos keladigan 
sharoitlar majmuyini ifodalaydi. 
Inson faoliyati ikki asosiy tur – moddiy va ma’naviy madaniyat-
ga bo‘linadi. Moddiy madaniyat moddiy faoliyatning barcha sohalari 
hamda ularning har birida erishilgan natijalar – mehnat qurollari, 
turar-joy, kundalik turmush buyumlari, kiyim-kechak, transport, aloqa 
vositalari kabilarni o‘z ichiga oladi. 
Ma’naviy madaniyatga aqliy va ma’naviy yaratuvchanlik sohalari 
– bilim, odob-axloq, ta’lim-tarbiya, huquq, falsafa, din, fan, san’at, 
adabiyot va shu kabilar kiradi. Uyg‘onish va ma’rifatparvarlik davrla-
rida madaniyat yetukligi deganda inson va jamiyat hayotida insonpar-
varlik, ma’rifatparvarlik g‘oyalari ustuvor o‘rin tutganligi tushuniladi. 

---

51
Ma’naviy meros
ma’naviy taraqqiyot
 
mahsuli, inson aql-zako-
vati bilan yaratilgan, kelajak avlodni ezgu taraqqiyot sari yetaklash 
xususiyatiga ega bo‘lgan, kishilarning ongi va dunyoqarashining o‘si-
shi, olamni bilish va o‘zlashtirish borasidagi sa’y-harakatlariga kuch-
quvvat beradigan, ajdodlardan avlodlarga o‘tib kelayotgan azaliy 
qadriyatlar majmuyini ifodalaydi. Ma’naviy meros ajdodlar tajribasi, 
qoldirilgan ma’naviy boyliklarning kelgusi avlodlarda amaliy 
faoliyat, tafakkur tarzida qanday ahamiyat kasb etishiga ko‘ra, yakka 
shaxs, alohida guruh yoki muayyan millat vakillariga tegishli bo‘lishi 
mumkin. Ular ma’lum milliy tilda yaratilgani, milliy madaniy-
ma’naviy an’analar, qarashlarni aks ettirishiga ko‘ra millatga, ma’lum 
bir hududda istiqomat qiluvchi turli millatlarni qamrab olishi 
xususiyatiga ko‘ra jamiyatga, ma’lum bir davlat hokimiyati amal qilib 
turgan davrda yaratilganiga ko‘ra davlatga, insoniyat tarixida tutgan 
yuksak o‘rniga ko‘ra sivilizatsiyaga xos bo‘lishi ham mumkin.
Prezidentimizning «Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch» 
asarida ta’kidlanganidek: