Ma’mur qahhorov

Jamiyatning ijtimoiy tuzilishi.
Jamiyat urug‘, qabila, elat, millat, 
qatlam, guruh, sinf kabi ijtimoiy birliklardan tuzilgan. Ularni ijtimoiy 
munosabatlar bog‘lab turadi. 
Urug‘
kishilar birligining dastalbki shakli 
bo‘lib, qon-qarindoshlikka asoslanadi. Ibtidoiy jamiyatning so‘nggi 
bosqichlarida urug‘lar 
qabila
larga birlashgan. Urug‘ va qabilada 
poligam, keyinroq monogam oila asosiy ijtimoiy-tuzilmaviy birlik edi. 
«Avesto»da bronza davri (er. av. XIII-X asrlar)da Markaziy Osiyoda 
jamiyat matriarxatga asoslangani aytiladi.
Sinfiy jamiyatda urug‘ va qabilalar yagona din, hudud, madaniy 
turmush asosida birlashib, elat bo‘lib yashashga o‘tdilar. 
Elat
— feodal 
jamiyatga xos kishilar birligi. Kapitalizm bosqichiga o‘tilgach, 
umummilliy bozorlar vujudga kelishi natijasida elatlar bir-biri bilan 
mehnat taqsimoti tufayli yanada jipsroq bog‘lanib, iqtisodiy hayot 
birligi, mushtarakligi ularni yagona 
millat
ga birlashtirdi. Milliy hayot va 
milliy harakatlar ishlab chiqaruvchi kuchlar rivojiga, siyosiy borliqqa 

---

kuchli omil bo‘ldi. Shunday qilib, jamiyatning ijtimoiy-sinfiy tuzilmasi 
bilan bir qatorda urug‘, qabila, elat va millatlarni o‘z ichiga olgan 
etnik (lotin. «etnos» - «millat») tarkibi ham paydo bo‘ldi.
Eramizdan oldingi birinchi mingyillikning ikkinchi choragida barpo 
bo‘lgan va qadimgi yunon, xitoy manbalarida «Skif imperiyasi» deb 
nomlangan Markaziy Osiyo sivilizatsiyasi shu hududda yashagan 
ko‘plab qabila va elatlar bilan bog‘liq 
polietnik
hodisadir. 
I.A.Karimov juda o‘rinli qayd etganidek, «tariximiz kabi qadim 
madaniyatimizning yaratilishida ham o‘nlab etnik guruhlar, el-elatlar 
o‘z ulushini qo‘shgan. Har qanday sivilizatsiya kupdan-kup xalqlar, 
millatlar, elatlar faoliyatining samarali ta’sirining mahsulidir».
Mutaxassislarning hisoblaricha, hozir yer yuzida 3 mingga yaqin 
millat bor. Har bir millatning soni bir necha o‘n mingdan bir necha 
yuz milliongacha boradi, 4 foiz jahon aholisi elat va qabilalarga 
birlashgan. Ibtidoiy jamiyatda sotsial munosabatlar, ahloqiy 
me’yorlar, urf-odat va udumlar, urug‘ va qabila oqsoqollarining 
obro‘yi bilan tartibga solinib boshqarib turilgan. Jamiyatda ijtimoiy- 
sinfiy 
tabaqalashish 
yuz 
berib, 
ijtimoiy 
munosabatlar 
murakkablashgach, bu vositalar samara bermay qo‘ydi va siyosiy 
boshqaruvga, uning maxsus organi bo‘lmish 
davlat
ga extiyoj tug‘ildi. 
Siyosiy tartibot va munosabatlarni, siyosiy ong va faoliyatni o‘z ichiga 
olgan siyosiy hayot vujudga keldiki, unda markaziy o‘rin tutuvchi 
davlat hal qiluvchi mavqega ega bo“ldi.
IV.