Ma’mur qahhorov

Ahmad Donish
(1827 - 1897), 
Berdah 
(1827 - 1900), 
Furqat
(1859 - 1909), 
Muqimiy
(1850 - 1903), 
Zavqiy 
(1853 - 1921),
 
Anbar Otin
(1870 - 1914), 
Hamza
(1889 - 1929) kabi 
ma’rifatparvarlar etishib chiqdilar. Ular mamlakatni odilona 
boshqarish uchun isloxot zarurligi, xalq manfaati, boshqaruvchilarning 
bilimdon, aqlli bo‘lishi, o‘z atrofidagilar bilan kelishib davlatni idora 
qilishi, illatlarga nisbatan murosasiz bo‘lish g‘oyalari bilan chiqdilar. 
Ular maktab va maorif ishlarida faol qatnashib, ma’rifat, bilim 
egallash, baxtli va farovon xayotga intilish g‘oyalarini ijtimoiy-falsafiy 
jixatdan asoslashga urindilar.
Ma’rifatchilik harakati jadidchilikning vujudga kelishida muxim o‘rin 
tutadi. Jadidlar Turkistonda mustaqillik, milliy taraqqiyot, xalq 
manfaatlari uchun kurashdilar. Milliy – ozodlik harakati va milliy 
burjuaziyaning vujudga kelishi bir-biri bilan chambarchas bog‘lanib 
ketdi. Munavvar Qori, Avloniy, Bexbudiy, Fitrat, Chulpon singari 
jadidlarning faoliyati g‘oyat samarali bo‘ldi. Ularning ko‘plab adabiy-
badiiy asarlarida millat va Vatan taqdiri, Turkiston xalqlarini asriy 

---

qoloqlikdan qutqarish, xalqning o‘zligini tanishi, yaxshi axloq va odob 
qoidalarini singdirish, mamlakatni xom ashyo qaramligidan xalos 
etish, ma’rifat va ma’naviyatni yuksaltirish masalalari ijtimoiy – falsafiy 
nuqtai – nazardan taxlil etilgan va muxim umumlashmalar 
chiqarilgan. 
O‘zbekistonning mustaqillikni qo‘lga kiritishi, sharq, jumladan o‘zbek 
xalqi falsafiy merosini xolisona va xaqqoniy ilmiy tadqiq etish uchun 
imkoniyat yaratdi. Ushbu meros qudratli ma’naviy nazariy vosita 
sifatida mustaqillik qadriyatini mustaxkamlashga xizmat qilmog’i 
kerak. 
TAYANCH TUSHUNCHALAR: 
Veda, astika, nastika, dao, tsi, zardushtiylik, buddaviylik, mazdak, 
moniylik, islom falsafasi, islomiy maxzablar, tasavvuf, tasavvuf 
tarikatlari, Navioiy, komil inson, Bobur, ma’rifatparvarlik, jadidchilik, 
jadidlar falsafasi. 
TAKRORLAR UCHUN SAVOLLAR: 
1. Qadimgi Xindistondagi veda falsafiy maktablari qanday 
ta’limotlarni ilgari surgan? 
2. Konfutsiy qanday g‘oyalarni targ‘ib qilgan? 
3. «Avesto» qaysi diniy falsafaning muqaddas kitobi hisoblangan? 
4. Moniylik va mazdakizm zardushtiylik bilan qanday bog‘langan? 
5. O‘rta asrlar arab falsafasi haqida so‘zlab bering. 
6. Markaziy Osiyo «Uyg‘onish davri» qaysi mutafakkirlar nomi bilan 
bog‘liq? 
7. Temuriylar davri mutafakkirlari ko‘proq falsafaning qay sohalari 
bilan shugullanishgan? 
8. Movarounnahrda XVII-XVIII asrlarda yashab, ijod etgan faylasuflar 
xaqida qisqacha so‘zlab bering. 
9. XIX asrda Turkiston ma’rifatparvarligining yirik vakillari kimlar? 
10. Jadidlar va jadid falsafasi xaqida nimalar bilasiz? 
ADABIYOTLAR: 
1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat- yengilmas kuch. – T,
Ma’naviyat, 2008. 
2. Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q.- T., 1998. 
3. Karimov I.A. Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga 
ishonaman. – «Fidokor» gazetasi, 2000, 8 iyun. 
4. Mo‘minov I.M. O‘zbekistonda tabiiy-ilmiy va ijtimoiy-falsafiy 
tafakkur tarixidan lavxalar. – T. , Fan 1998. 
5. Falsafa. O‘quv qo‘llanma. E.Yu.Yusupov taxriri ostida. - T., 1999. 

---

6. Filosafiya . Pod red. M.Abdullayeva. – Fergana, 2000. 
7. Qahhorov M.A. Falsafa asoslari. – Qo‘qon, 1998. 
8. Yo‘ldoshev S.Antik falsafa. – T., 1999.