Ma’mur qahhorov

Kamoliddin Xusayn Voiz Koshifiy 
(1440/1450 - 1505) axloq 
falsafasiga oid «Axloqi muxsiniy», «Futuvvatnomai sultoniy», «Anvari 
Suxayli», «Maxzan – ul – insho», «Risolai xotamiya» kabi asarlarida 
go‘zal xulq – odob, davlatni boshqarish, ilm-fan va kasb-xunar 
egallashning, ta’lim-tarbiyaning qimmati masalalarini ishlab chiqdi. 
Jamiyatga qarashlarda, sharq mutafakkirlari an’analarini davom 
ettirib, 
odil 
podsho, 
xalqqa 
g‘amxo‘rlik, 
xaqsizlik 
va 
o‘zboshimchalikka murosasiz xukmdor xaqida fikr yuritdi. 

---

Temuriylar avlodidan
Zaxiriddin Muhammad Bobur 
(1483 - 1530) 
Xindistonda «Buyuk mo‘g`ullar» saltanatiga asos solgan shox, badiiy, 
falsafiy fikr rivojiga salmoqli hissa qo`shgan mutafakkirdir. Uning 
devonlari, «Boburnoma» asari, shariyat asoslari to‘g‘risidagi 
«Mubayyan» risolasi, falsafiy ruxdagi ruboiylari mashxur. Boburning 
ijtimoiy – falsafiy qarashlari insonparvarlik g‘oyalariga asoslangan.
Vatanni sevish, boshqa xalqlar, millatlar, e’tiqodlarga bag‘rikenglik, 
xurmat bilan munosabatda bo‘lish, aziz – avliyolar oldida o‘zini xoksor 
tutish, shijoatlilik, mardlik, xayr ishlar qilish – Bobur dunyoqarashining 
asosiy xususiyatlari ana shulardan iboratdir. U farzandi Xumoyunga 
yozib qoldirgan «Vasiyatnoma»sida: «Xech bir qavmning ma’budini 
buzmagil, barcha mazxab kishilar bilan, shox va ra’iyat orasidagi 
rishtaning do‘stona bo‘lmog‘i uchun har bir xolatda insofga rioyat 
qilguvchi bo‘lgil. Shunday bo‘lsa, mamlakatda o‘zaro ishonch va 
omonliklar barqaror bo‘lgay», deydi. 
Bobur tariqat va din peshvolarini davlat ishlariga aralashtirmagan, 
ammo Axmad Yassaviyga buyuk xurmat ko‘rsatgan, naqshbandiya 
tariqati vakillari Xoja Axror Valiy, uning muridi Mavlono Qozi, Said 
Axmad Kosoniylar etagini tutgan, ularni iqtisodiy va ma’naviy qo‘llab 
turgan. Xullas, Temur va temuriylar davri falsafiy, ijtimoiy – axloqiy fikr 
taraqqiyotida o‘ziga xos «Uyg‘onish davri» bo‘ldi, deyish mumkin. 
V.