Ma’mur qahhorov

Ayrimlik va umumiylik, boshqa barcha dialektika kategoriyalari singari, narsa-xodisalarning bir-birini taqozo etuvchi ikki tomonini ifodalaydi, binobarin, biri-ikkinchisisiz mavjud bo’lolmaydi. Ayrim narsa-hodisa, albatta, biror-bir umumiy sinf yoki turkumga mansub bo’ladi. Masalan, «archa» - ayrimlik, u umumiylik bo‘lmish «daraxt» tushunchasiga kiradi. Demak, umumiylik o‘z xolicha uchramaydi, u ayrimliklardan tuziladi, ayrim-ayrim narsalardagi umumiy, mushtarak jixatlar, xossalarni umumlashtirishdan xosil bo‘ladi. Rivojlanish jarayoni ayrimlikdan umumiylikka tomon yo‘nalgan bo’ladi: chunki har qanday yangilik avvalo ayrim xolda paydo bo’lib, so’ngra ommalashib, umumiy tus olib boradi. Bu qoida hamma narsalar qatori axloq-odob me’yorlarida ham namoyon bo‘ladi, chunki har bir ayrim inson bu umumiy qoidalarni bilib, o‘zlashtirib, o‘ziga tog‘ri yo‘l topadi. Ayrimliklar birlashib, qudratli umumiy kuchni xosil qiladi. Shu ma’noda «Kuch - birlikda» deyiladi.

Narsa-hodisaning tashqi, zoxiriy tomoni – hodisa, ichki, botiniy jixatlari mohiyat deyiladi. Hodisa – yuzada, uni kuzatib, sezib, bilish mumkin, mohiyatga aql-idrok, tafakkur bilan yetishiladi. Masalan, yorug‘likni ko‘z bilan sezamiz, ammo uning elektromagnit to‘lqinlari oqimi ekanini aql bilan anglaymiz. Mohiyatni bilish hodisasini o‘rganishdan boshlanadi, biroq dastlabki taassurot ko’pincha aldamchi bo’ladi. Masalan, sarob. Shu bois birinchi darajali, yuzakiroq mohiyatdan ikkinchi darajali, chuqurroq mohiyatga, undan yanada teranroq’’ ichki mohiyatli bog‘lanishlarga o‘tiladi.