Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Vertikal zonalar. 
Jer - tirishilik ortahgmda amq ham birden 
korinedi. yagmy tawli rayonlarda osimlik ham haywanlardm 
ekologiyahq boliniwde juzege keletugm nizamlar temperaturanm 
liirli aymaqlarda ozgeriwi sebepli amelge asadi. Tegislikten 
balentlikke, taw tarepke koteriliw menen aymaqlardm almasiwi 
ham bul almasiw ekvatordan polyuslarga qarap kenisliklerde 
/onalardm ozgeriwine ham osimliklerdin bolistiriliwine tuwra 
keledi.
Biocenozlardm 
vertikal 
bolistiriliwi 
suw 
ortahgmda 
ushirasatugm organizmler ushm da say. Atap aytqanda, Orta 
Aziyada turli suw hawizlerinde ushirasatugm suw otlardi 
aymaqlar boymsha bolistiriwde tiykargi ekologiyahq faktor —
temperatura bolip, onm qatannda: suwdin timqhgi, duzlar 
mugdan, suwdm agiw tezligi ham gazler rejimi, shuqirhgi siyaqli 
faktorlar da ozine say ahmiyetke iye. Orta Aziya suw hawizleri 
ham olarda ushirasatugm xarakterli suw otlar turleri akademik 
A.M. Muzaffarov tarepinen aymaqlar boymsha amqlangan, 
yagniy:
1.
Jaylaw regiom: 
biyikligi teniz qaddinen 2700-5000 m 
joqan. Darya ham kishi daryalarda suwdm temperaturasi 1-3 C, 
timqhgi 3-4 sm, agiw tezligi 25-100 sm/s, bulaqlardan shigip 
atirgan jerlerinde suwdm temperaturasi 5-10°C, kol suwinan 
payda bolgan daryadarda 5-16 C, suwdm timqhgi 20-100 sm, 
agiw tezligi 1,5-2 m/s. Suwdagi duzlardin mugdan 
1 litrde 40­
60 mg, daryalardm tomengi bolimlerinde 
1
litr suwda 60-220 mg 
ga ten.
Jaylaw regionlanndagi suw hawizleri ushm 
Hydrurus 
foetidus, Leptochaete rivularis, Oncobyrsa rivularis, Ceratoneis 
arcus, Diatoma hiemale siyaqli tCirli sistematikaliq toparlarga say 
suw otlan turleri xarakterli.
2. 
Taw regioninm 
biyikligi 1200-2700 m atirapmda 
belgilengen. Bul regionlarda ushirasatugm suw hawizlerindegi 
suwdm temperaturasi 6-19°C, tmiqligi 3-4 (7) ten 50 sm ge 
shekem, agiw tezligi 1,5— 3 m/s, duzlar mugdari 160— 300 mg/
1
. 
Taw regionlan ushm Ulothrix zonata, Prasiola fluviatilis, Nostoc 
verrucosum, Eucocconeis flexella siyaqli 
suw otlan turleri 
xarakterli.
87

---

3. Adir regiom 
teniz 
betinen 
500— 1200 m, suwdm 
temperaturasi +10-20°C, timqhgi 
3 - 4 (10) -100 sm, agiw 
tezligi 1,5— 3 (