Mamleketlik universiteti jumanov m. A

birlemshi onim 
dep ataladi. Fotosintez 
processinde payda bolgan uluwma onimdi 
birlemshi jalpi onim
delinedi. Onm bir bolimi dem aliwga sanplanadi. Onnan qalgam 
birlemshi taza onim 
delinedi. Sol birlemshi taza onim turli 
geterotrof organizmler (bakteriyalar, zamanqlar, haywanlar, 
insanlar) ushm aziqliq boladi. Sol aziqliq tiykarmda geterotrof 
organizmler payda bolatugm biomassa 
ekilemshi onim 
dep 
aytiladi. Magliwmatlarga qaraganda jil dawammda birlemshi taza 
onim mugdari 110-120 mlrd, tonna qurgaq zat esabinda bolsa, 
okeanda 50-60 mlrd. tonnaga ten. Jer usti ortaligmin onimdarligi 
tropikaliq zonalardan ortasha zonalarga qaray kemeyip baradi. 
Ortasha zonalar onimdarligi 4000 g/m2 bolsa, tropikada 7000 
g/m2 qa teng. Tundra territoriyasi jaylawlarmm birlemshi onimi 
jilma 10-100 g/m2 atirapmda.
302

---

V
Jer betinde payda bolatugm qurgaq organikaliq zatlardin 
uluwma jilliq onimi 150-200 mlrd. t. bolip, sonm 1/3 okeanlarda, 
qalgan 2/3 si quriqliqta payda boladi. Quriqliqtagi biomassanin 
98% in osimlikler yagniy fitomassa quraydi.
Jerdin 5 kontinenti ishinde ortasha onimdarliq bir-birinen az 
panqlanadi. Тек Qubla Amerikada osimliklerd'n osip rawajlamwi 
ushm juda qolayli sharayattin boliwi sebepli bul jerde onim joqan 
boladi (13-keste).
13-keste
Tabiyiy osimlik qaplaminin onimdarligi 
_____ (Chernova, Bilova, 1988)________________
№
Jerdin bolimleri
Ortasha onimdarliq, c/ga
1
Evropa
85
2
Aziya
98
3
Afrika
103
4
Arqa Amerika
82
5
Qubla Amerika
209
6
Avstraliya ham Okeaniya
86
Adamlardin aziqlaniwi tiykannan qunqliqtin 10% maydanin 
iyelep turgan (1,4 mlrd. ga) awil-xojaliq eginleri esabman boladi. 
Madeniy osimliklerdin uluwma jilliq 6simi quriqliqtm barliq 
oniminin 16% in quraydi. 6nimnin yarimi adamlardm azigina 
jumsalsa, qalgan bolimi - uy haywanlarinm azigina, ondiriste 
paydalamladi ham taslandilarda jogaladi.