Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Ekosistemalarda fotosintez processi ham biologiyaliq
6nimdarhq
Fotosintez 
processi 
joqari 
darejede otip, kop organikaliq zatlar 
payda boliwi ushm CO
2
ham suwdan 
tisqari basqa birikpeler 
(jaqtiliq, 
temperatura) kerek. Suwda erigen 
nitrat ham fosfatlar taza onimnin 
payda boliwmda osimliklerge aziqliq 
sipatmda xizmet etedi.
Putkil 
jer 
shari 
boyinsha 
osimlikler 
tarepinen 
quyash 
energiyasm ozlestiriw 0,1% ten 
aspaydi. 
Tabiyiy ekosistemalarda 
temperatura ham jaqtiliq bir biri 
menen 
kushli 
baylamstmlgar.. 
Tomen jaqtilandmlgan ham jaqtiliq 
sheklewshi 
faktor 
bolgan 
jerde 
fotosintez darejesine temperaturanin
Fotosintez prossesmde 
gaz al:masi.wi
CO,
U
02
0,7t
O'simHk
42-suwret. Fotosintez 
processi.

---

ozgeriwi kem tasir korsetedi. Ortasha jaqtiliq bolgan ortaliqta 
temperaturanm 10°C qa artiwi menen fotosintez aktivligi 2-5 
kobirek artadi. Lekin temperaturanm artiqsha koteriliwi fotosintez 
aktivliginin tomenlewine alip keledi. Azangi saat 9 da ham kiinnin 
ekinshi yanminda fotosintez processi maksimal darejede otedi. 
Fotosintezdin optimal jagdayi ortahq temperaturasinm 16°C 
1
ortasha zonalardin kop turleri ushm, 38°C bolsa 
tropik 
osimliklerge tuwri keledi.
Har-qiyli jerlerde fotosintezdin effektivligi quyashtin 1-2% 
jaqtiliq energiyasmda otedi.
Jer beti ham suw ortaligina fotosintez processin aktivlestiriw, 
osimlikler onimin kobeytiw maqsetinde jer, suw hawizlerine turli 
mineral ham organikaliq toginler beriledi, natiyjede onimdarliq 
asadi.
Ekosistemamn 
onimdarligi. 
Tabiyattagi 
har 
bir 
organizmnin algan energiyasi onm biologiyaliq sitemasi ishinde 
hareket etiwi, jasawi ham sistemamn duziliwinde qatnasiwina 
sebep boladi. Osimlikler quyashtan energiya alip, organikaliq 
massa payda etedi. Bul massa oz nawbetinde basqa organizmlerge 
otedi. Olar da massa payda etedi.
Tiri organizmler payda etken massa energiya birliginde 
alinsa, ogan biomassa dep ataladi. Maselen, 1 m2 yaki 1 ga jerdegi 
massa. Belgili jerde birlemshi producentler - osimlikler tarepinen 
payda bolatugm biomassa