Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Zsx>r
Fttoceooa
СМ
И»
о
Ш ик*
ШвмЬл >
«ж 
cmoa
О
аюсЕмо
z
 
g*
о 
о
О 
Bwrtop
о
КЬои-
^
ЩЗг 
$
295

---

Ekosistemalar barha harekette, bir-biri menen baylanisqan ham 
qatnasta bolip energiya kiriwin ham shigiwm basqanp turadi.
Ayinm ekosistemalarda zatlardm shigip ketiwi juda joqari 
bolip, olardagi turaqliliq shetten keletugin zatlar esabman uslep 
turiladi. Тек gana olardin almasip tunwi natiyjesinde tirishilik 
ushm zatlar, energiya menen tamiyinlenedi. Ekosistemalarda 
zatlardm almasiwi, energiyanm otip tunwi bolsa organizmlerdin 
har dayimgi funkcional xizmetine baylanisli.
Ekosistema shegaralan. 
Ekosistema tusinigi, shegarasizday 
bohp korinedi, biraq onm ulken - kishisi bar, maselen, quminsqa 
uyasi, akvarium, shaqalar, day teniz, togay, taw, biosfera: olar 
ortasman shegaralawshi siziq otkiziw mumkin bolsa, olardm har 
biri bolek-bolek ekosistemalar bolip tabiladi.
40-suwret. Shirigen tiibir ekosistemasi
Ekosistema ozinin olshemine qarap tomendegi turlerge 
bolinedi:
- makroekosistema - okean yaki geografiyahq zonalar;
- mezoekosistema - togay, hawiz, kol;
- mikroekosistema -agash tubiri (40-suwret), kolba, 
akvarium.
Bul jerde ulken yaki kishi ekosistema]arga energiyanm kiriwi
- shigiwmda ortaliqtm ozgeriwi har-qiyli boladi, yagniy: 1)
29fi

---

V
6/geriw ekosistemamn kolemine baylamsh, eger ol lilken bolsa 
(tabiyiy zona, okean) sirtqi ortaliqtm azgana ozgeriwine garezli 
bolmaydi, kishileri (hawiz, bag) garezli boladi; 2) ekosistema 
ulken bolsa, onda energiya ham zatlar keliwi, almasawi him 
shigiwi da kop boladi; 3) ekosistemada avtotrof ham geterotrof 
organizmler arasinda bolip otetugin processler tenliginin buziliwi 
kiishli bolsa, om tiklew ushm sirttan keletugin energiya da kop 
boladi; 4) jas sistemalardm rawajlaniw stadiyasi ham darejesi 
eski jetilgen sistemalardan panq qiladi.