Mamleketlik universiteti jumanov m. A

ekzogenetikaliq 6zgeriw 
dep ataladi. Egerde, sirtqi 
ortahq tasirleri kusheyip, aste-aqmnliq penen soobshestvo 
quramimn apiwayilasiwma, yagniy quramindagi individlerdin 
kemeyiwine, 
onimnin 
tomenlewine 
alip 
kelse, 
bunday 
ozgerislerge 
degressiv ozgerisler 
delinedi.
Endogenetikaliq almasiw. 
Bul soobshestvolar ishinde juz 
beretugin processler sebepli payda boladi. Soobshestvolarda 
mzamli turde bir joneliste janli organizmler ortasmdagi oz-ara 
baylanislar ham olardi qamtip algan ortaliq penen bolatugm 
baylamslar aqibetinde bolatugm ozgerislerdi 
sukcessiya 
dep 
ataydi. «Sukcessiya» - latinsha soz bohp, «izbe-izlik» yamasa 
«miyras bolip qaliw» degen manisti bildiredi. Biologiyaliq 
aylanistm toliq emesligi sukcessiyam payda etedi.
Akademik 
V.N. Sukachev 
«Fitocenologiyanm 
tiykargi 
maselesinin ayinm tarepleri haqqinda» maqalasinda osimlikler
309

---

soobshestvosmm almasiwi haqqinda pikir jiiritip, olarda kozge 
ayqin taslanatugm tort process barligin korsetedi.
1) Singenetikaliq almasiw 
- osimliklerdin taza ortahq 
sharayatlanna iykemlesiwi. Bunda osimliklerdin bir-birine jaqm- 
lasiwi ham topiraq iqlim sharayatlarma iykemlesiwi ahmiyetli rol 
oynaydi.
2) Endoekogenetikaliq almasiw - bul process singenetikaliq 
processten keyin payda boladi, sebebi soobshestvo bul waqitta oz 
ekologiyahq ortaligm payda etedi, keyingi ozgerisler ortaliqtih 
ham soobshestvodagi tirishiliktin ozgeriwi sebepli boladi.
3) 
Ekzogen ozgerisler 
- soobshestvonm ozinde ortahq 
sharayatlarmin ozgeriwine baylanisli bolmagan jagdayda payda 
boladi. Akademik V.N.Sukachev bularga jaylawlarda mallardi 
bagiw, ot onw, togaylardi kesiw aqibetinde payda bolatugm 
ozgerislerdi kirgizedi.
4)