Mamleketlik universiteti jumanov m. A

koevolyuciya 
dep juritiledi. Jamiyettin rawajlamwi juda joqan, 
tabiyat evolyuciyasi tezligi ozgermeydi. Koevolyuciyaga erisiw 
ushm jamiyet ozinin ayirim talaplarman bas keshe aliwi lazim.
XXI asirge kelip, 
qorshagan ortaliqqa tasir tezligi 
joqanligmsha qalmaqta. Diinya okeanmm pataslamwi, sholge 
aylamw, biologiyaliq kop turlilik kemeyiwi, dushshi suw 
jetispewshiligi ham basqa mashqalalar tezlik penen shara koriwdi 
talap etedi. Xahq saninm osiwi joqanligmsha qalmaqta. 
Ekologiyaliq qawipsiz, turaqli rawajlamw jolmdagi is hareketler 
ozinin jaqsi natiyjelerin bermekte. Rawajlangan mamleketlerde 
qorshagan ortaliqti qorgawga sanplangan qarjilar aspaqta ham 
jaqsi ozgerislerdi koriw mumkin.
XXI asir baslarma kelip rawajlangan mamleketlerde 
ekologiyaliq krizistin aldm aliw tadbirlerine Ishki Jalpi Onim 
(IJO)nin 1,5-2,5% lilesi sanplamwi lazim. Qorshagan ortaliq bir 
qansha ayamshli awhalga tusip qalgan mamleketlerde bolsa bul 
korsetkish 4-5% ten kem bolmawi kerekligi atap otilgen.
16.6. Ozbekistannm ekologiya tarawindagi xaliq-araliq birge
islesiwi
Ozbekistan Respublikasimn 1992-jili 2-martta BMSh ga ten 
huqiqli agza boliwi ekologiya tarawmdagi xaliq-araliq birge 
islesiw ushm da ken jol aship berdi. Birinshi nawbette Orayliq 
Aziya mamleketleri ortasmdagi eki tarepleme ham kop tarepleme 
birge islesiwdi rawajlandmw ulken ahmiyetke iye. Asirese, Aral 
ham Aral boymdagi ekologiyaliq mashqalalar Orayliq Aziya 
mamleketleri, xaliq-araliq sholkemlerdin diqqat oraymda bolip, 
har qiyh bagdarda turli tadbirler otkizildi ham amelge asmlmaqta. 
Aral boyi aymagm sipatli ishimlik suw menen tamiyinlew, olarga 
medicinaliq 
jardem 
korsetiw 
birge 
islesiwdin 
tiykargi 
maselelerinen esaplanadi.
466

---

Diinya jiizi Banki, Evropada qawipsizlik ham birge islesiw 
sholkemi (EXXT) ham basqalar Ozbekistandagi 
ekologiyaliq 
mashqalalardi sheshiwine vilken liles qospaqta. Ozbekistandagi 
Ekologiya ham salamatliq fondi - «Ekosan», mamleketlik emes 
sholkemleri ekologiyaliq mashqalalardi sheshiwde, xaliq-araliq 
birge islesiwdi muwapiqlastinw isine oz lilesin qospaqta.
Garezsiz 
Mamleketler 
Dosligi 
Awqami 
(GMDA) 
mamleketleri kelisimine baylamsli ekologiya tarawmdagi birge 
islesiw 1992-jil diizilgen Mamleketler ara Ekologiyaliq Awqam 
(MEA) arqali amelge asiriladi. Ekologiya ham tabiyatti qorgaw 
mashqalalann sheshiwde Ozbekistan Respublikasi Orayliq Aziya 
mamleketleri, Aziya, Evropa, Amerika ham Tmish okeani regiom 
mamleketleri menen eki tarepleme ham kop tarepleme birge 
islesiwdi rawajlandirmaqta. Xaliq-araliq birge islesiwdi amelge 
asinwda ekologiyaliq talim ham tarbiyani rawajlandmw 
maselelerine de ayriqsha itibar beriledi.
Ozbekistan Respublikasi 1985-jilgi ozon qatlamin qorgaw 
boymsha Vena konvenciyasi, 1987-jilgi ozon qatlamin jemiriwshi 
birikpeler boymsha Protokol (Monreal), 1989-jilgi (Bazel) 
qawipli 
shigmdilardi 
shegaralarara 
tasiwdi 
qadagalaw 
konvenciyasi, 1992-jilgi Klimat ozgeriwi haqqmdagi konvenciya, 
Kioto Protokoli (1998), Shollesiwge qarsi gures (1992), 
Biologiyaliq kop turlilikti saqlaw (1993) siyaqli onga jaqin 
konvenciyalarga qosilgan. Usi bagdarda aktiv hareketler amelge 
asinlmaqta. Ekologiya ham tabiyatti qorgaw tarawmdagi har 
qanday mamleketler ara birge islesiw ekologiyaliq jagdaydi 
jergilikli, milliy, regional ham global darejede jaqsilawdm tiykan 
bolip tabiladi.