|
Ekologiya ham qorshagan ortaliqti qorgaw
mamleketlik komiteti
bolip, ol tuwndan tuwn Oliy Majliske
boysmadi. Komitettin wakilligine tomendegiler kiredi:
- ministrlikler,
mekemeler, karxanalar ham puxaralar,
tabiyatti qorgaw haqqmdagi mzam Mjjetlerine amel qihwlan
ustinen mamleket qadagalawm amelge asinw;
- tabiyatti qorgaw dasturlerin islep shigiw;
- mamleket ekologiyaliq ekspertizasm otkiziw;
- qorshagan ortaliq sipatmm normalarm tastiyiqlaw;
- pataslandmwshi zatlardi hawaga shiganp taslaw
ham
suwga agiziw, sonday - aq shigmdilardi
jaylastiriwga
ruxsatnamalar beriw ham olardi biykar etiw;
- ekologiya maselelerinde xaliq-araliq birge islesiwdi
sholkemlestiriw.
Ekologiya ham qorshagan ortaliqti qorgaw komiteti
Qaraqalpaqstan
Respublikasinda,
Tashkent
qalasi
ham
walayatlarmda,
hakimshilik
rayonlar
tabiyatti
qorgaw
komitetlerinen ibarat duzilmege iye.
Tabiyatti
qorgaw
tarawindagi
mamleket
qadagalawm
Ekologiya ham qorshagan
ortaliqti
qorgaw mamleketlik
komitetinen tisqan Ishki isler ministrligi, Den-sawliqti saqlaw
ministrligi, awil ham suw xojaligi ministrligi, Geologiya ham
mineral resurslar komiteti amelge asiradi.
Tabiyatti qorgaw tarawinda mekeme, islep shiganw ham
jamiyetlik qadagalawi amelge asiriladi.
16.3. Tabiyattan paydalamwdin ekonomikaliq ilajlan
Bizin mamleketimizde garezsizlikten aldm uzaq jillar
dawammda tabiyattan paydalamw biypul bolgan. Karxanalar jer,
suw ham basqa tabiyiy resurslardan paydalangan, qorshagan
ortaliqti pataslandirgan ham bumn ushm hesh qanday tolem
tolenbegen. Тек gana qorshagan ortaliqtin juda kushli pataslamwi
guzetilgen ayirim hallarda karxanalar jariyma tolew menen
455
sheklengen. Tabiyattan oz qalewinshe paydalaniw ekologiyaliq
krizis jagdaylan kelip shigiwinm tiykargi sebebi esaplanadi.
Tabiyiy resurslardi izlew, qazip aliw ham qorshagan ortaliqti
qorgaw qarejetleri mamlekettin moynmda bolgan. Biraq hazirge
shekem bul qarejetler tabiyiy ortaliqqa jetkizilgen ziyannan juda
kem ham panq terenlesip barmaqta.
Tabiyiy resurslardan paydalaniw, qorshagan ortahqtin
pataslanganligi, shigmdilardi jaylastirgam ham basqa tasir turleri
ushm tolemlerdi payda etiw ekonomikaliq - ekologiyaliq
mashqalalardi sheshiwdin natiyjeli job bolip esaplanadi.
Ekonomikaliq metodlardan paydalanip xaliq xojaligma
jetkizilip atirgan ekologiyaliq ziyandi bahalaw rnumkin. Bul
tomendegi formula arqali amqlanadi:
Zxx1 Za+ Zq t Zk + Zs
Buljerde: Zxx-xaliq xojaligma ziyan;
Za- xaliq salamathgina ziyan;
Zq- awil xojaligi ham togay xojaligma ziyan;
Zk - kommunal, turar jay, jergilikli xojaliqqa
ziyan;
Zs - sanaat, transport ham basqa islep shiganw
obektlerine ziyan.
Tabiyatqa payda keltiretugm, omn jagdaym jaqsilaytugin
xizmeti ushm karxanalar, mekemeler, sholkemler ham- basqa
shaxslarga turli imtiyazlar beriledi.
«Tabiyatti qorgaw haqqismda» gi mzamga muwapiq
Ozbekistanda
tabiyatti qorgawdi tamiyinlewdin ekonomikaliq
tartibi:
tabiyiy
resurslardan
arnawli
paydalanganligi
ushm,
qorshagan tabiyiy ortaliqti pataslandirgani (sonm ishinde
shigmdilardi jaylastirgam) ham qorshagan tabiyiy ortaliqqa
basqaslia tarizde ziyanli tasir korsetkenligi ushm tolem ondiriwdi;
Kem shigmli ham resurslardi tejeytugm
texnologiyalardi
usmilganda, tabiyatti qorgaw ham tabiyiy resurslardi qayta
456
tiklewde natiyje beriwshi xizmet amelge asirilganda karxanalar,
mekemeler ham sholkemlerge saliq, kredit imtiyazlari ham
ozgeshe imtiyazlar beriwdi;
• ekologiyaliq koz - qarastan
qawipli texnologiyalardi
qollaganligi ham ozgeshe xizmetti amelge asirganhgi ushm
karxanalar, mekemeler ham sholkemlerge amawli saliqlar saliw;
• tabiyiy ortaliqtin qolayli jagdaym buzgan karxanalar,
mekemeler, sholkemler ham puxaralar moynma om tiklew
waziypasm juklewdi;
• tabiyat obektlerin buziw yaki joq qtlip jiberiw aqibetinde
jetkizilgen ziyan ushm belgilengen tartipte jariyma puli ondiriwdi
ham basqalardi kozde tutadi”.
Usi mzamga muwapiq tabiyattan amawli paydalanganhq
ushm tolemler qorshagan tabiyiy ortaliqti pataslandirganligi
(pataslandinwshi
zatlardi
shigarganligi,
agizganligi
ham
shigmdilardi jaylastirganhgi) ushm tolenetugm tolemlerden,
tabiyiy resurlardi qorgaganligi ham qayta tiklegenligi ushm
tolenetugm tolemlerden ibarat boladi. Qorshagan tabiyiy ortaliqqa
pataslandinwshi zatlar shigarganligi ham agizganligi hamde islep
shiganw ham paydalanatugin shigmdilardi jaylastirganhgi ushm
tolem tabiyatti qorgaw fondina kelip tusedi ham omn bir bolimi
ekologiyaliq maqsetlerge sanplanadi.
Ozbekistanda
qorshagan
tabiyiy
ortaliqti
belgilengen
normativ(limit)ten artiqsha pataslandirganligi (pataslandinwshi
zatlardi
shigarganligi,
agizganligi
ham
shigmdilardi
jaylastirganhgi) ushm, normativ pataslandirganligi ham tabiyiy
resurslardan aqilga say emes turde, kompleks bolmagan
paydalamw ushm tolemler bar.
Ozbekistan Respublikasinda qorshagan tabiyiy ortaliqtin
pataslaniwi ham tabiyiy resurslar sipatmin buzihwi aqibetinde
ziyan keltiriw jagdaym nazerde tutip karxanalar, mekemeler ham
sholkemlerdin mal-mulki hamde daramatlan, puxaralardin omiri,
salamatligi
ham
mal-mulki
lqtiyariy
hamde
majbiiriy
qamsizlandmw talap etiledi.
457
Do'stlaringiz bilan baham: |
