Mamleketlik universiteti jumanov m. A

onnlardm
wakillerin har-qiyli populyaciyalar desek 
boladi.
Populyaciyalar arasmda bolek osoblardin almasiwi iske 
asadi, bul regulyar, yaki epizodli boliwi miimkin. Quzginlardin 
mawsimli koshiwlerinde, maselen, jas quslardin bir bolimi har jili 
otinqshi wakilleri menen jubaylasip qislaw ominda qaladi.
Turler arasmdagi qatnas tek osoblardin qatnasi menen alip 
banlmaydi, biraq individiual qatnaslar arqali amelge asinladi. 
Jirtqish ham onm jemtigi arasmdagi qatnas qisqa waqit dawam 
etedi. Olardm populyaciyalan arasmdagi qatnas bolsa uzaq 
dawam etedi ham birlesik iskerliginin jagdaylarmm biri 
esaplanadi. Bolek osoblar arasmdagi baylamslar bir natiyjege, al 
populyaciyalar arasmdagi baylamslar - janadan basqa natiyjelerge 
alip keledi. Maselen, konkret parazittin uzaq dawam etken tasiri 
xojeyinnin fiziologiyaliq jagdayimn, onimdarliqtin, uzaq jasawdin 
h.t.b. ozgeriwine alip keledi. Usi turler populyaciyasmm oz-ara 
qatnasi olardm tiykargi toparlarmm sipatlamalan bolgan - bas 
sam, jas qurami, oliwshilik, populyaciya osimi templerinin 
ozgerisine alip keledi.
215

---

Populyaciyalar arasmdagi qatnaslar bir putinlik retinde tur 
tarepinen qollap-quwatlanadi. Populyaciyanm juda sozilgan ham 
toliq izolyaciyalamwi adette jana turlerdin duziliwine alip keledi.
Bolek populyaciyalar arasmdagi ayirmashiliqlar har-qiyli 
darejede korinedi. Olar tek olardm toparliq xarakteristikasma tasir 
etpey, bolek osoblardin fiziologiyaliq, morfologiyaliq ham minez- 
qulqmin sipatliq qasiyetine de tasir etedi. Bul ayirmashiliqlar 
tiykannan tabiyiy tanlaw tasiri astmda duziledi.
Arealdin har qiyli bolimindegi belyak-qoyanlan reni, 
razmeri, as pisiriw sistemasmm duzilisi jagman ayinladi. 
Maselen, Yamal yarim atawimn qoyanlarmin soqir isheginin 
uzmligi togayli-dala Ural wakillerinen 2 ese lilken. Bul 
awqatlamw 
xarakterine 
baylanisli. 
Orayliq 
Yakutiya 
populyaciyasmm nasilinin ortasha ulkenligi, jilma bir marte, 
samkaga 7 gojekten tuwra keledi. Arealdin Kareliya boliminde 
qoyanlar mawsim boymsha eki ret balalaydi, biraq ortasha 4 gojek 
tuwadi. Belorussiyada belyak qoyanlarmin samkasi jilma 4 
martege deyin nasil beriwi mumkin. Har-qiyli geografiyaliq 
aymaqlarda jasawshi qoyanlar jirtqishlar ham parazitler tarepinen 
har-qiylt basimga ushiraydi. Maselen, Verxoyanda 70% ke deyin 
qoyanlar bas miy keselin shaqmwshi cestodalar menen 
ziyanlangan boladi. Arxangelsk populyaciyalan basqalarga 
qaraganda 
biiyrek 
songishman 
jabir 
shegedi. 
Kobeyiw 
xarakterindegi ham anaw yaki minaw sebepler tasirinen 
olimshiliktegi ayirmashiliq har qiyli regionlar populyaciyasmdagi 
uluwma 
sanindagi, 
tigigizligmdagi, 
osiw 
tempindegi 
strukturasmdagi ayirmashiliqti belgilep beredi.