Mamleketimizde avtomobilsazliqtiń rawajlanıw basqıshlari

Vizual materiallar.

Avtomobildiń aktiv qawipsizlik sistemaları avarıya jaǵdaylarınıń payda bolıwın aldın alıw ushın xızmet etedi.

Passiv qawipsizlik sistemaları joltransport hádiysesi júz bergende aydawshı hám jolawshılardıń turmısı hám sawlıgın saqlaw ushın mólsherlengen.

Avtomobildiń aktiv qawipsizlik sistemaları
Jeńil avtomobillerdiń aktiv qawipsizligi tiykarınan elektron sistemalar járdeminde támiyinlenedi. Buǵan qaramastan aydawshı aktiv qawipsizliktiń tiykarǵı zvenosi bolıp qaladı, ol transport quralınıń múmkinshiliklerin esapqa alıp waqıtında jol jaǵdayı ózgeriwine hám háreketleniw sharayatına itibar beriwge májbúr. Elektron sistemalar avtomobildi basqarıwdı jeńillestiriw hám aydawshınıń tegerań aljasıqların ońlaw maqsetinde jaratıladı.
Házirgi waqıtta islep shıǵarılıp atırǵan kópshilik jeńil avtomobiller antiblokirovka sistemaları (ABS) menen úskenelestirilgen.
Antiblokirovka sisteması tormozlanganda dóńgeleklerdi blokirovkasi (toqtap qatıp qalıwı ) ga jol qoymaydı, bul asıǵıs jaǵdaylarda basqariluvchanlikni saqlap qaladı hám asıǵıs tormozlawdan paydalanılǵan waqıtta tosıqtı aylanıp oǵada aladı. Avtomobildiń blokirovka bolǵan (aylanbap atırǵan ) aldı dóńgeleklerge rulni búklemi tásir etpeydi hám avtomobil baslanǵısh traektoriya boylap háreketti dawam ettiredi. Bunnan tısqarı blokirovka bolǵan (aylanbap atırǵan ) dóńgelekler menen háreketleniwde tormoz jolı sezilerli artadı.


Antiblokirovka sisteması (ABS) dıń tiykarǵı elementleri:
1 dóngelek aylanıwı múyesh tezligi datchigi
2 basqariluvchi qaqpaqlar
3 elektrik nasos 4 basım akkumulyatori
5 datchiklar (1) hám basqariluvchi qaqpaqlar (2) den signallar qabıl etiwshi elektron basqarıw blokı

Bunday jaǵdaylar kóbinese sirpanchiq jollarda júz boladı. Aydawshı tormoz pedalini hátte kúsh menen baspasa da, dóńgelekler jol menen tislesiwi sezilarsiz bolǵanı ushın blokirovka bolıp (aylanbay qatıp ) qaladı hám aydawshı rulni burıwına qaramastan avtomobil baslanǵısh baǵdarı boylap háreketin dawam ettiredi (bul ABS joq avtomobillerde boladı ).

Sol sebepli bunday avtomobillerdiń aydawshılarına sirpanchiq jollarda tormoz pedalini uzuquzuq basıp tormozlaw usınıs etiledi, sebebi dóńgelekler blokirovka bolıp (aylanbay qatıp ) qolmasidanoq tormoz pedalini basıwdı bosanıwtırıw kerek. Sonday etip, aydawshı oń ayaǵı menen ABSnıń wazıypasın atqaradı.
Sonday eken, antiblokirovka sisteması aydawshın sol wazıypadan azat etedi.
Avtomobil dóńgelekleri blokirovka bolıp (aylanbay qatıp ) qolmasidanoq elektron blok tormoz kolodkalarini bir neshe ret “bosatadi siqadi” buǵan kóre dóńgelekler páseytiwip aylanıwdı dawam etitiradi hám mashina bolsa rulni burayotgan aydawshına baǵınıwda qaladı.
Bilip qoyıw kerek, zamanagóy ABS jeńil avtomobildiń hámme tórtew dóńgeleklerine tásir etedi.
ABS aydawshı tormoz pedalini basıwı menen jumısqa túsedi. Basqarıw blokı hár bir dóngelek aylanıwınıń múyesh tezligi haqqındaǵı maǵlıwmattı aladı. Eger qaysı bolıp tabıladı dóngelektiń aylanıw tezligi basqa dóńgeleklerdiń aylanıw tezliginen talay kem bolsa ol blokirovka bolıp qalıwı múmkin, sonda bul dóngelek tormoz magistralidagi basım avtomatikalıq pasaytiriladi. Eger bunnan keyin bul dóngelek basqa dóńgeleklerden ózib ketiwdi baslasa, tormozlaw kúshi aldınǵı jaǵdayına jetkiziledi. Bul háreketler kóp ret qaytarıladı. Aydawshı ABS islegenin tormoz pedalini tebranganidan (onı basqan waqıtta ) biliwi múmkin. Bunnan tısqarı priborlar panelinde «ABS» jazıwı janadı.
Birpara jaǵdaylarda tormoz sistemasınıń maksimal' nátiyje menen islewi talap etiliwi múmkin. Onıń ushın BA yamasa BAS tormozlaw járdemshi sisteması qollanıladı. Bul sistema tormoz pedalini júdá keskin basılǵanda jumısqa túsip, tormozǵa bosilayotgan kúshnı asıradı hám maksimal' nátiyje menen páseyiwge járdem beredi.