Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

beta koeffisiyenti
dan foydalanib aksiyalar bilan bog'liq inflyatsiyaga 
tizimli riskning ta'sirni ko’ramiz. Beta koeffisiyenti, β bizga aksiyadan tushumning 
tizimli riskga ta’sirini bildiradi. Oldingi bobda, beta qimmatli qog’ozlarning 
ma’lum bir risk omiliga ta’siri orqali o’lchandi, ya’ni portfel bozordagi daromadlar 
orqali. Biz moliyaviy aktivlarni baholash modelini ishlab chiqish uchun 
ta’sirchanlikning bu turini ishlatdik. Chunki, biz hozir tizimli risklarni ko'p turini 
ko'rib chiqamiz, bizning hozirgi ishimiz avvalgi bobdagi ishimizni umumlashtirish 
sifatida ko'rish mumkin. 
Agar kompaniyaning aksiyalari inflyatsiya riskiga ijobiy bog’liq bo’lsa, 
o’sha aksiyada musbat inflyatsion beta bor. Agar inflyatsiyaga salbiy bog’liq 
bo’lsa, uning inflyatsiya betasi manfiy: agar u inflyatsiyaga bog’liq bo’lmasa, 
uning inflyasion betasi nolga teng. 
Buni tasavvur qilish qiyin emas ma’lum bir aksiyalar musbat inflyatsion 
betalar va boshqalari manfiy inflyatsion betalardir. Oltin koniga ega 
kompaniyaning aksiyalari musbat inflyatsion beta bo’lishi mumkin, chunki 
kutilmagan inflyatsiyaning ko’tarilishi odatda oltin narxi ko’tarilishi bilan bog’liq. 
Boshqa tomondan, bir avtomobil kompaniyasi inflyatsiya ko’tarilishi natijasida 
qattiq tashqi raqobatga duch kelishi mumkin ish haqiga yuqori haq to’lashi kerak 
degan ma'noni anglatadi, lekin kompaniya bu ortishi qoplash uchun o'z narxlarni 
oshirolmaydi. Bu foydani kamaytiradi, kompaniyaning xarajatlari uning 
daromadlaridan ko’ra tezroq o’sganligi sababli uning aksiyalari manfiy inflyatsion 
beta bo’ladi. 
Ba'zi kompaniyalar bir necha aktivlarga ega va brokerlardek xatti-harakat 
qiladi - raqobatbardosh bozorlarda mahsulot sotib oladi va boshqa bozorlarda 
ularni sotadi – ular nisbattan inflyatsiya darajasidan ta’sir ko’rmaydi, chunki 
ularning xarajatlari va daromad oshadi va birga tushadi. Ularning aksiyalari nol 
inflyatsion beta bo’ladi. 
Ba'zi tuzilishlar, bu nuqtada foydalidir. Faraz qiling biz e’tirbor qilishni 
xoxlagan 3 ta tizimli risklarni aniqladik. Biz tizimli risklarni tasvirlash uchun 

---

163 
tanlaganlarimiz uchalasi aksiyalar daromatiga ta’sir qilishiga ishonishimiz 
mumkin. Bu 3 ta nomzod inflyatsiya, YaMM va foiz stavkalari. Shunday qilib, har 
bir aksiya beta bog’liqlik bor har bir tizimli risklar bilan: Inflyatsion beta, YaMM 
beta va foiz stavkasi beta. Biz aksiyalardan tushadigan daromadni quyidagi shaklda 
yozamiz: