Мамлакатимизда қабул қилинган 2009-2012 йилларга мўлжалланган Инқирозга қарши чоралар дастурига мувофиқ бозорнинг чуқур таҳлили, ундаги талаб ва таклифлар базаси асосида иқтисодиётнинг таркибий ўзгартиришлари ва диверсификацияси муҳим омиллардан

2.1.2. Экономикс

Economics (иқтисодиёт, иқтисодий назария) фани биздаги иқтисодий назариянинг хорижий адабиётлардаги шакли бўлиб, ишлаб чиқариш, истеъмол, тақсимот ва алмашинув жараёнларидаги муносабатларни ўрганади. Яъни, экономикс юқоридаги жараёнларнинг алохида шахс, фирма, ташкилот ва умуман, жамиятга таъсирини ўрганади.

Иқтисодиёт фани асосан инсонларнинг ресурслар чеклангани холда, эхтиёж ва истакларининг чексизлиги муносабатини ўрганади.
Демак, иқтисодиёт фани аниқ моддий ўлчовдаги бойликлар ёки товарларни эмас, балки одамларни ўзини ўрганади. Ушбу ҳолат иқтисодиётни ижтимоий фан сифатидаги ўрнини белгилайди.
Иқтисодиёт фанининг тадқиқот объекти иқтисодий борлиқ бўлса, унинг предмети одамларнинг иқтисодий муносабатларидир.
Иқтисодиёт фан сифатида 18-асрда (1776 й.) Адам Смитнинг "Халқлар бойлигининг мохияти ва сабаблари тўғрисида тадқиқот" номли асари чоп этилгач вужудга келган.


2.1.3. Фаннинг тадқиқот даражалари

Тадқиқот масштаби ва даражаси бўйича иқтисодиёт алоҳида фирмалар ва уй хўжалигини ўрганувчи микроиқтисодиётга, давлат миқёсида миллий иқтисодиётни тадқиқ этувчи - макроиқтисодиётга, алохида иқтисодий субъектлар фаолиятини ўрганувчи - наноиқтисодиётга, минтақа ва сохалар иқтисодиётини ўрганувчи - мезоиқтисодиётга, халкаро иқтисодиётни ўрганувчи - интериқтисодиётга, жаҳон хўжалигини яхлит холда ўрганувчи - мегаиқтисодиётга бўлинади. Кейинги вақтларда наноиқтисодиёт, инфоиқтисодиёт каби тармоқлар тез ривожланмокда.

2.2. Иқтисодий таълимотлар тарихи

"Янги иқтисодиёт"ни тушуниш учун, аввало,

"эски" иқтисодиётни тушуниб олиш лозим»


2.2.1. Қадимги шарқ иқтисодий илми

Қадимги шарқда иқтисодий қарашлар асосан диний хусусиятга эга бўлиб, сиёсий ва ижтимоий муаммоларни ечишга қаратилган. Ўша давр иқтисодиётига бағишланган асарлар тадқиқоти кўрсатадики, ушбу асарларда иқтисодий муаммолар илмий тахлил этилмаган, балки, асосан давлат бошқаруви ва фуқароларнинг иқтисодий фаолиятини назорат этиш бўйича тавсиялар берилган.

Қадимги Хитойдаги эрамиздан аввалги 7-6-асрларда чоп этилган "Гуан-цзи" трактатларида бозор стихиясини барқарорлаш, давлат рахбарининг ортиқча бўлган товарни ушлаб туриши ва етишмаётган товарни муомалага чиқариши лозимлиги, пул эмиссиясини меъёрлаш, бахони давлат томонидан бошқарилиши каби масалаларда тавсиялар келтирилган.
Қадимги Хиндистондаги "Артхашастра" (моддий манфаат) китобида хазинани тўлдириш учун алкоголли ичимликларга солиқ солиш, ибодат учун тўловлар олиш, жиноятчилар мулкини мусодара этиш каби тавсиялар келтирилган. Шунингдек, иқтисодий порахурликка қарши курашиш ва амалдорларни тез-тез алмаштириб туриш хам иқтисодий барқарорлик омили сифатида тавсия этилган.
Қадимги Вавилониянинг ижтимоий-иқтисодий асари сифатида шох Хаммурапининг иқтисодий холатни яхшилаш бўйича қонунлари майдонга чиқади. Ушбу қонунлар жамиятни учта табакага - озод фуқаролар, тўла озод бўлмаганлар ва қулларга ажратиб, уларни мол-мулкини химоя қилишга қаратилган. Иқтисодий жиноят учун жазо хам ижтимоий даражасига қараб табақалаштирилган. Судхўрлик фаолияти давлат томонидан бошқарилган, фоиз ставкалари қатъий белгиланган, қарз бўйича қул бўлиб қолиш уч йилгача чегаралаб қўйилган, хосилдорлик яхши бўлмаса қарз муддати чўзиб берилган. Бироқ қарзни одам сифатида ёки мулк сифатида олиш бир хилда амалга оширилган.