Mamasoli jumaboyev

M iraziz A ’zam
(1936- yilda tug 'ilgan)
(T*JXL>^)
M ir a z iz A ’z a m 1936-yil 2 9 - m a r t d a T o s h k e n t d a ziyoli 
o i la d a tu g N lg an . O ta s i ta r ix o ‘q i tu v c h is i , o ‘r ta m a k t a b
d ir e k t o r i , o n a s i b o g ‘c h a m u ra b b iy a s i edi. 
M ir a z iz be sh
yasharligida otasi u ru sh d a ha lo k b o ‘ldi va o n a si q o ‘lida ta rb i- 
y a la n d i. O n a s i X a tira M u h a m m a d k a r i m qizi k o ‘p lab e rta k , 
q o ‘shiq va d o s to n l a r n i y o d b ila r, o ‘zi h a m q o ‘s h iq va 
a lla la r t o ‘qib ta s h la rd i. S h u n i n g d e k , u o ‘g ‘lin in g ta rb iy a s in i 
m u s t a h k a m l a s h u c h u n o ‘s h a u r u s h d a v r i n i n g o g ‘ir y illarid a
b a d iiy k ito b o ‘q ish g a , k in o va t e a t r l a r g a b o r is h ig a i m k o n
y a r a t a r d i .
Yosh Miraziz o ‘rta m aktabni oltin m edal bilan t a m o m ­
lagach, oliy tahsilni T o sh k e n t davlat universitetida oldi. Keyin 
yangi ochilgan telestudiyada m uharrirlik qildi. Bir n e c h a yil 
,,G ‘u n c h a “ ju rn a lid a adabiy x odim b o l i b ishladi. S h u n d a n
s o ‘ng yoshlar nashriyotida, Adabiyot va s a n ’at nashriyotida 
m u h a r r ir b o ‘ldi.
1987— 1992-yillarda 0 ‘zbekiston Y ozuvchilar uyushm asida 
m a s ’ul kotib b o ‘lib xizm at qildi. B unda n keyingi yillarda 
g a z e ta d a , O bz b e k is to n Y o z u v c h ila r u y u s h m a s in in g A dabiy 
t a r g l b o t m arkazida ishladi.
Miraziz A ’zam hozir shoir, nosir, taijim o n , dram aturg 
va m aqolanavis sifatida faoliyat ko'rsatib kelm oqda.
M ira z iz A ’z a m talabalik yillaridan beri s h e ’r yozadi. 
Birinchi s h e ’ri 1960-yilda ,,G ‘u n c h a “ ju rn a lid a bosilib c h iqqan 
edi. Birinchi t o ‘plami 1964- yilda nashr etildi. S h u n d a n keyin 
uning bolalar u c h u n „Aqlli bolalar“ (1969), „Senga nim a
M azk u r bob sh o ir T u rsu n b o y A dashboyev b ilan h a m k o rlik d a 
yozilgan.
246

---

b o ‘ld i? “ (1 9 7 0 ), „ G ‘ala ti t u s h “ (1 9 7 2 ), „ Y e r a y la n a d i"
(1 9 7 3 ), „ Y erga d o v r u q s o l a m i z “ ( 1 9 7 6 ), „ B i r c h o ln ta k
y o n g ‘o q “ (1990), „Q irq bolaga qirq savol“ (2000) kabi qa to r 
s h e ’riy to 'p la m la ri bosilib chiqdi. Shoir ularda bolalarning qalbi 
va tuyg‘ulari orqali olam ni, o d a m n i bilishga, yaxshilik bilan 
y o m onlikni farqlashga, halol va pokiza m e h n a tn i u lu g la s h g a
katta aham iyat beradi; turli im o -ish o ra la r bilan, kosa tagida 
nim kosa tarzida s h o ‘ro imperiyasiga q aram buyuk xalqning og ‘ir 
hayotini tasvirlaydi, goh sam im iy y u m o r bilan, goh o g ‘riqli 
ichki izhorlar bilan tim sollar yaratadi. U s h e ’riyatning m u h im
unsurlarini h e c h nazard a n q o c h irm ag a n holda, o ‘zining har 
b ir s h e ’ri u c h u n o ‘z g a c h a vazn, ichki o h a n g to p a d i va 
s h e ’rining o'qim ishli b o ‘lishiga erishadi.
M ir a z iz A ’z a m bu t o ‘p la m la r i o rq a li o ‘z b e k b o l a l a r i n in g
s e v im li s h o i r l a r i d a n b irig a a y la n d i. S h u n i n g d e k , b o s h q a
x a lq la r n in g h a m e ’tib o r in i t o r t d i. U n i n g s h e ’riy t o ‘p la m la r i 
rus tilid a u c h m a r t a n a s h r e tild i, u k r a i n , t u r k m a n , m o ‘g‘ul 
tillarida c h o p qilindi. S h e ’riy turkum lari belorus, m o ld a v a n , 
q ir g ‘iz, o z a r b a y jo n , latish t illa r id a h a m b osilib c h iq q a n .
1970— 1980-yillarda M iraziz A ’z a m n in g k a tta la r u c h u n
„ S e v a m a n " , „ T u y g ‘u la r “ , „ S a b o t “ , „ H a q iq a tn in g k o ‘z la ri“ 
nomli s h e ’riy kitoblari n a s h r etildi. I n so n hurligi u c h u n , 
haqiqat u c h u n , erk va mustaqillik u c h u n kurash bu kitob- 
l a r n i n g a s o s i y g ‘o y a l a r i d i r .
U l a r d a g i s h e ’r l a r o ‘z i n i n g
hayotiyligi va jozibaliligi bilan o ‘quvchi qalbini zabt etadi, 
ulardagi m u h ab b a t va nafrat tuyg‘ulari h e c h kim ni befarq 
qoldirmaydi.
0 ‘z b e k is to n o ‘z m ustaqilligini q o ‘lga o lg a c h , M iraziz 
A ’zam k o ‘pro q a d a b iy - m a ’rifiy m ero sn i k o ‘z q o r a c h i g l d a y
asrashga d a ’vat etuvchi bir q a to r tarixiy-adabiy va tilga oid 
m aqola la r e ’lon qildi, shuningdek, bolalar va o ‘sm irlar u c h u n
kichik sa h n a asarlari yozdi. „Q ardoshlik yo ‘llarida (Yassaviy)“ , 
„Buxoriy darsi“ , ,,Ulug‘bek va o ‘g ‘li A bd u ra h m o n “ , ,,Ulug‘bek- 
ning kulgusi" pyesalari shular jum lasidandir.
M iraziz A ’z a m n in g ja h o n adabiyotidan qilgan tarjimalari 
h a m e ’tiborga loyiqdir. U F arididdin Attor, Jaloliddin Rumiy, 
N i z o m i y G a n j a v iy , A b d u r a h m o n J o m i y a s a r l a r i n i , rus, 
n e m is , fransuz, ingliz, turk, italyan s h o irlarin in g k o ‘plab 
she'rlarini, shuningdek, j a h o n bolalar s h e ’riyati nam u n a larin i 
o ‘zbek tiliga m a h o ra t bilan tarjim a qildi.
247

---

Q O ‘L N I Q O ‘LG A B ER A Y LIK
Biz bu o z o d diyorning 
Eng um id b a x sh unim iz.
Birinchi se nta brda
Mustaqillik kunimiz.
B a x tiy o r t u r m u s h q u ris h
Eng yaxshi, t o lg ‘ri y o ‘ldir. 
Y o ‘lni to p a r olim lar,
Bizda o lim la r m o ‘ldir.
Birinchi se nta brda
C h a q n a b tursin c haroqlar. 
K o ‘c h a la r y o r u g ‘ b o ‘lsin, 
Hilpirasin bayroqlar.
Birinchi se nta brda
Yangi hayot boshlandi.
G o ‘zal hayot qurishga 
Dadil q a d a m tashlandi.
Q u ra m iz buyuk davlat 
Qoldirib izimizni.
X alqlar a ro o q b o l a r
K o ‘rasiz yuzim izni.
Q o ‘lni q o ‘lga beraylik 
V atan b o i s i n guliston.
H u r l a r a ro h u r b o i s i n
M angu buyuk Turkiston.