Mamasoli jumaboyev

BU L BU LJO N IM KUYLASIN
B ulbuljonim kuylasin 
Y o q ar kuyi jo n im g a .
Tinglagim kelaverar 
Sayrasa gul b o g ‘im da.
Kuyi ajib yoqim li 
K o ‘nglim ga zavq bagNshlar. 
V atanim ch a m a n z o rin
B ulbuljonim olqishlar.
T in g la y m a n -u , q o n m a y m a n , 
Q o ‘shig‘ida ne sir bor.
166

---

Jo n q u loqlab anglaym an, 
M aglzin ch aq d im h a r b ahor.
M ag‘zin c h a q d im h a r nahor: 
B ulbuljonim t o ‘tid ek
Bir gapni q aytalam as,
T o b o ra avjga c h iq a r 
Q a y n a y d i-y u , ay n a m a s.
H a m m a qu sh n in g saylagan 
S h o ir q u sh i, d ilbari.
U n in g kuyga solm agan 
D u n y o d a kuy yo ‘q bori.
O lam kuyin jam u lja m
Sadosi avji-savti,
B archaga ten g baravar,
J a h o n kuyin qom ati.
B ulbuljonim kuylasin,
Kuyi m aqbul olam ga.
Shu bois bulb u ljo n im
Y o q ar h a m m a odam ga,
Y oqar h a m m a olam ga.
167

---

Ilyos Muslim
(1 9 0 9
-
1993)
(T^JXL
j
O
B olalar u c h u n asarlar yaratish d ek se rm a sh a q q a t va q u tlu g 1 
ishga u m rin i b a g ‘ish la g a n Ilyos M u slim
1 9 0 9 -y iln in g 2- 
av g u stid a Q irg ‘iz is to n n in g B ishkek s h a h rid a c h o ‘y a n q u y u v - 
chi — h u n a rm a n d oilasida d unyoga keladi. U 1924- yilda 1- 
b o s h la n g lc h o ‘zbek m aktabiga kiradi. M ak ta b d a o ‘zb ekcha, 
qirgMzcha va ruscha kitoblarni sevib o ‘qiydi, a tro fd a b o ‘layotgan 
o ‘zgarishlarga sinchkovlik bilan qaraydi. D astlabki m aq o la va 
sh e ’rlari m aktab devoriy h a m d a respublika g azetalarid a bosilib 
tu ra d i.
1927- yilning kuzida Ilyos M uslim T o sh k en tg a kelib, o ‘zbek 
e rla r bilim yurtiga o ‘qishga kiradi, 1930- yilda u bilim y u rtin i 
m uvaffaqiyatli tam o m la g a ch , Q ashqadaryoga yoM lanma oladi. 
Y akkabog‘ tu m a n id a g i S h a m a n -Q irg ‘iz va Sherozi q ish lo q larid a 
o ‘qituvchilik qilib, yoshlarga bilim beradi.
1 9 3 1 - 1 9 4 2 - yillard a Ilyos M uslim 0 ‘zb e k isto n davlat 
n a sh riy o tid a , b adiiy ad a b iy o t, y o sh la r va b o la la r adabiyoti 
n ash riy o tlarid a m u h arrir, bosh m u h a rrir, d ire k to r o ‘rinbosari 
vazifalarida ishlaydi. S h o irn in g dastlabki s h e ’rlari „ Y e r yu zi“ , 
, , 0 ‘zbekiston adabiyoti va s a n ’a ti" , „Y osh k u c h “ kabi bir 
q a to r ju rn a lla rd a bosilib c h iq ad i. S h o irn in g birin ch i s h e ’rlar 
to ‘plam i 1932-yilda , , 0 ‘suv“ nom i bilan k ito b x o n lar hukm iga 
h a v o la e tila d i. S h u yili ,,Z a h a rx a n d a la r “ d e g a n ik k in c h i 
to ‘p lam i, 1934- yilda „ M iq ti k e ld i“ d o sto n i bosilib ch iqadi. 
1938- yilda esa ,,S h e ’rlar“ to ‘plam i c h o p etiladi.
S h o irn in g „ M iq ti keld i“ d o sto n i 30-yillar o ‘zbek bo lalar 
ad ab iy o tid a o ‘ziga xos o ‘rin tu ta d i. D o sto n d a e rk in , tin c h va 
osuda hay o tn i bu n y o d etish u c h u n kurash M iqti va b o sh q a 
o b raz lar m isolida yoritiladi.
168

---

1947- yilda harbiy xizm atni o ‘tab b o ‘lgach, Ilyos M uslim
nashriyotga qaytib, ijodiy ishga beriladi. U n in g ,,T u rn a la r“ , 
„B izning m ak ta b ", „S e n in g sovg‘a n g “ , „ T illaq o ‘n g ‘iz‘‘, „Ish - 
c h a n a s a la rila r" , „ O y la r a y tish u v i" , „O y x o n va ra y h o n “ , 
„ K o ‘rik“ , „ B irin c h i sovg‘a “ kabi k ito b la ri o ‘zb e k b o la la r 
a d a b iy o tin in g rivojiga b a ra k a li hissa b o ‘lib q o ‘sh ild i. 
Bu 
t o ‘p la m la r yosh k ito b x o n la rn in g aq liy, ax lo q iy va e ste tik
tarbiyasida yetakchi rol o ‘ynab kelayotir.
Ilyos M u slim n in g qaysi asariga n a z a r tash lam an g , u n d a
k ic h k in to y la r h ay o tig a d o ir m u h im m u a m m o la r ta sv irla n - 
g a n in i k o ‘rish m u m k in . 
M a s a la n , 
„ M a k ta b im " a s a r id a
m a k ta b d a n a z iz va m o ‘ta b a r jo y y o ‘qlig i, u „ o n a kabi 
m e h rib o n " b ir m ak o n ekanligi ulug‘lanadi.
Ilyos M u slim o ‘z s h e ’rla rid a v a ta n im iz n in g g o ‘zalligi, 
bo lalarn in g tin c h va osu d a hay o tin i kuylar ek an , ularning 
p o rlo q kelajagiga n a z a r tashlaydi. Shu jih a td a n ,,D o ‘stlik “ 
s h e ’ri diqqatga sazovordir.
Ilyos M uslim „S ening sovg‘an g “ nom li s h e ’rida o ‘z h u n a ri 
bilan o n asin i x u rsand qilgan c h e v ar qizning lirik obrazini 
yaratdi. C h e v a r qizdagi eng yaxshi fazilatlardan biri u n ing 
m eh n a tg a m e h r b ila n , c h in dildan berilishida k o ‘rinadi.
0 ‘zbek bo lalar ad ab iyotining atoqli vakili Ilyos M u slim ­
ning jozib ali s h e ’rlari ju d a k o ‘p. U n in g fazogirlarga b ag ‘ishlab 
y aratgan „ R a k e ta m iz uchdi oyga“ , „ T o ‘rt b o tir" , „ H ay k al" 
va boshqa s h e ’rlarid a dovyurak fazogirlar, fazo k em alarin i 
b u n y o d etay o tg an kishilar, fazoga parvoz ishtiyoqidagi bolalar 
qalam ga olinadi.
S h o ir n in g „ E s h m a tv o y n in g q ilig ‘i “ , „ Y o m o n o d a t " , 
„ B e fah m E s o n " , „ X o lc h a b ila n o l c h a " , 
„ M a s h m a s h a " , 
„ G r ip p d a n kirn q o c h a d i? " sin g a ri y u m o ris tik a s a r la r id a
ish y o q m a s, d a n g a sa , la p a s h a n g b o la la rn in g k a m c h ilik la ri, 
n u q so n lari o c h ib tashlanadi.