Маълумотлар омбори ва уни бошкариш тизими хакида умумий тушунчалар

Ikkinchi me`yoriy shakl (2MSh): Jadval ikkinchi me`yoriy shaklda deyiladi, qachonki u birinchi me`yoriy shaklga ega bo`lsa hamda birlamchi kalitga ega bo`lib, kalit bo`lmagan atributlar birlamchi kalitga to`liq funktsional bog`liq bo`lsa.
Uchinchi me`yoriy shakl (3MSh): Jadval uchinchi me`yoriy shaklda deyiladi, qachonki u birinchi va ikkinchi me`yoriy shaklga ega bo`lsa, hamda uning kalitsiz atributlari boshqa bir kalitsiz atributlariga funktsional bog`liq bo`lmasa.
Uchinchi me`yoriy shaklning quyidagicha ta`rifi ham mavjud: Jadval uchinchi me`yoriy shaklda deyiladi, qachonki u birinchi va ikkinchi me`yoriy shaklga ega bo`lsa hamda birlamchi kalit tarkibiga kirmagan, ammo birlamchi kalit bilan tranzitiv funktsional bog`liqlikda bo`lgan atributlarga ega bo`lmasa.
Uchinchi me`yoriy shaklning umumiy ta`rifi. Jadval uchinchi me`yoriy shaklda deyiladi, qachonki u birinchi va ikkinchi me`yoriy shaklga ega bo`lsa, hamda birlamchi kalit tarkibiga kirmagan atributlarining birortasi ham kalit imkoniyatli atribut bilan tranzitiv funktsional bog`liqlikda bo`lmasa.
MB tarkibiga kiruvchi har bir jadval uchinchi me`yoriy shaklga ega bo`lsa, bu MB ishlatish uchun yaroqli hisoblanadi. Shuning uchun, amaliyotda ko`pchilik MB lar uchinchi me`yoriy shaklgacha olib kelinadi.
MB jadvallari shunday loyihalashtiriladiki, bu jadvallarning birortasida ham kalit bo`lmagan atributlar qisman bo`lsada tranzitiv bog`liqlikka ega bo`lmasligi lozim. Bu singari muammolar mavjud bo`lishi mumkinligi uchun relyatsion tizim nazariyotchilar Kodd va Boys 3MSh uchun anchagina qat`iy tarifni taklif qilishdi.
Boys-Kodd me`yoriy shakli barcha mumkin bo`lgan kalitlarni ham hisobga olgan holda funktsional bog`liqlikka asoslangan. Bundan tashqari, bu shaklda 3MSh bilan solishtirilganda anchagina qat`iy cheklov ko`rib chiqilgan.
Boys-Kodd me`yoriy shakli (BKMSh): Jadval Boys-Kodd me`yoriy shaklida deyiladi, qachonki atributlari orasidagi har qanday funktsional bog`lanish kalit hisoblangan atributlar bilan to`liq funktsional bog`lanishga olib kelsa.
Boys-Kodd shaklining quyidagicha ta`rifi ham mavjud: Jadval Boys-Kodd me`yoriy shaklida deyiladi, qachonki faqat va faqat uning har bir determinanti potentsial kalit hisoblansa.
Bir atribut yoki atributlar guruhi determinant hisoblanadi, qachonki boshqa atribut unga to`liq funktsional bog`lanishda bo`lsa.
3MSh va BKMSh ning farqi:

• 
  B atribut birlamchi kalit bo`lsa, A atribut esa mumkin bo`lgan kalit bo`lishi shart bo`lmasa, A atributning B atributga funktsional bog`lanishiga 3MSh da ruxsat etiladi.
  
• 
  A atribut faqat mumkin bo`lgan kalit bo`lsagina bunday bog`lanishga BKMSh da ruxsat etiladi.
  

Keyingi beshinchi me`yoriy shakllarda jadvallar atributlari orasida nafaqat funktsional bog`lanishlar, balki ko`p qiymatli funktsional bog`liqliklar ham hisobga olinadi. Uni tavsiflash uchun to`liq dekompozitsiya tushunchasidan foydalaniladi.
To`liq dekompozitsiya – jadvalni barcha bog`liqliklarini saqlab qolgan holda, o`zaro bog`langan sodda va ixcham bir nechta jadvallarga ajratishdir.
To`liq dekompozitsiyada bo`laklarga ajratilgan jadvallarda soxta qatorlar mavjud bo`lmasligi va uning bog`lanishlari, bo`lingan jadval ichidagi bog`lanishlar bilan to`liq bir-biriga mos kelishi lozim. Agar bo`laklar birlashtirilsa boshlang`ich jadval hech qanday yo`qotishlarsiz yoki ortiqcha ma`lumotlarsiz tiklanishi lozim.