Malakasini oshirish instituti tabiat bilan tanishtirish

Uy hayvonlari
(mushuk, it, qo’y, echki, sigir, ot, tuya) bilan tanishtirish va 
parrandalar (tovuq, xo’roz, kurka, o’rdak, g’oz)ning hayoti va sharoitlari haqidagi 
bilimlarini mustahkamlashda davom etish. Odamlar uy hayvonlari hayot kechirishi 
uchun zarur bo’lgan sharoitni yaratishi, uy hayvonlarining kishilar hayotida tutgan 
o’rni, foydasi haqidagi tasavvurlarini kengaytirish, ularda g’amxo’rlik tuyg’ularini 
mustahkamlash. 
Bolani O’zbekiston sharoiti uchun xos bo’lmagan shimoliy qutbda yashovchi uy 
hayvoni-shimol bug’usi va yovvoyi hayvon pingvin bilan tanishtirish. Ularning 

---

101 
yashash sharoiti, tashqi qiyofasi, tabiati, qanday parvarish qilinishi, kishilarga 
keltiradigan foydasi haqida tasavvurlarini shakllantirish. Hayvonlarning tana tuzilishi,
tabiiy sharoitlarga moslashuvi yungining qalinligi, uning qor ostidan mox (shimolda 
o’sadigan o’simlik)ni kovlab oziqlanishi, bug’uning keng qo’shaloq tuyoqlari bilan 
loy, tuproqli yer va hatto qiya yerlarda ham yura olishi, o’zining tabiati bilan uy 
hayvonlari toifasiga kirishi haqida so’zlab berish.
Bolani dengiz hayvonlari kit, akula, delfinlar bilan tanishtirish. Ularning yashash 
sharoiti, tashqi qiyofasi haqida tasavvurlarini shakllantirish. 
Hayvonlarning ko’payishi haqidagi tushunchalarini kengaytirish. Qushlar in 
(uya) quradi, tuxum qo’yadi, bolalaydi, baliqlar urug’ qo’yadi va bolalaydi. 
Bolaning uy va yovvoyi hayvonlarning rivojlanishi haqidagi tasavvurlarini 
kengaytirish. Hayvonlarning bolalari tug’ilganda juda nozik bo’lishi, ular ko’p 
jihatdan katta hayvonlardan farq qilishi haqida suhbatlashish. Parranda poloponlari 
tuhumdan chiqqanda ularning tanasi yung yoki pat bilan qoplanmagan, ko’zi yumuq 
bo’lishi, ota-onalari ular haqida g’amxo’rlik qilishlari, isitishi, ovqatlantirishi, 
dushmanlardan qo’riqlashi, ovqat izlab topish, yurish, uchish, tirmashib chiqish va 
sakrashga o’rgatishlari haqidagi tushunchalarini aniqlash va kengaytirish.
Baliqlar baliqchalari haqida g’amxo’rlik qilmaydilar. Baliqlarning baliqchalari 
mustaqil ravishda o’zlari uchun ozuqa izlaydilar, dushmanlardan yashirinadilar.
Kuz
 
faslida kunlar soviy boshlashi bilan hasharotlar yashirinadi, ayrim qushlar 
issiq o’lkalarga uchib ketadi, hayvonlar qishga tayyorgarlik ko’radilar: barcha 
hayvonlar tullaydi, oziqa to’playdi (olmaxon), ovqat yeb semirib ketadilar va uyqu 
uchun joy izlaydilar (tipratikan, ayiq) haqidagi tushunchalarini mustahkamlash.
Bolada bahor haqidagi umumlashgan tasavvurni shakllantirish: Kunlar issiy 
boshlaydi, quyosh ravshanroq yoritadi, jonivorlar uyqudan uyg’onadi (hasharotlar, 
hayvonlar), uchib ketgan qushlar qaytib kelishi haqidagi tushunchalarini kengaytirish. 
Yoz fasli
 
haqida umumlashgan tasavvurni shakllantirish: osmon tiniq, havo 
issiq, bo’ladi. Hasharotlar ko’payadi. Hayvonlar faollashadilar, o’simliklar gullaydi, 
yetiladi, hosil beradi. 
Bolani oldin o’rgangan hashoratlari(kapalak, chimoli, ninachi) haqidagi 
tushunchalarini mustahkamlab, beshiktebratar, ipakqurti, xonqizi, asalari bilan 
tanishtirish. Ularning tashqi ko’rinishi, xatti-harakati (nima bilan oziqlanadi, qaerda 
yashashi, insonlarga, xo’jalikka keltiradigan foydasi) bilan tanishtirish.
Tabiat burchagidagi qushlar (to’tiqush, kanareyka, bedana v.b.) haqida, ularning 
yashash sharoiti, oziqlanishi, ko’payishi to’g’risidagi tasavvurlarini aniqlash va 
kengaytirish. 
Qushlarning 
uchishga 
moslashganligi 
haqidagi 
tasavvurlarini 
kengaytirish (qanotlari, dumi, yengil patlari uchish imkonini beradi).
Bola e’tiborini akvariumdagi baliqlarning tana tuzilishi va harakatlariga 
qaratish, ulardagi hayotga moslashish belgilari bilan tanishtirish. Baliqlarning suzgich 
qanotlari bor, tanasidagi tangachalar tartib bilan zich joylashgan, shakli, hajmi, 
ko’zlari va og’zining tuzilishini ajrata bilishga, suv jonivorlarni ularning xatti-
harakatlari, o’ziga xos xususiyatlari (yashash joyi, harakat usuli, oziqlanishi) bilan 
tanishtirish.
Bolada hayvonlar va qushlarni parvarishlash, mustaqil ravishda har kuni 

---

102 
akvariumdagi baliqlarni me’yor bo’yicha boqish, qafasdagi qushning suvini 
almashtirish, don-dun, ko’katlar berish kabi mehnat ko’nikmalarini tarbiyalash.