Maktabgacha yoshdagi

t/r
Yosh davrlari bosqichlari
 Yoshi
1
Chaqaloqlik davri
0–1 oygacha
2
Go‘daklik davri
1 oydan – 1 
yoshgacha
3
Ilk bolalik davri
1–3 yosh
4
Maktabgacha yosh davri
3-6,7 yosh
5
Kichik maktab yoshi davri 
6,7–11 yosh
6
O‘smirlik davri
12–15
7
Ilk o‘spirinlik
15–18
8
Yoshlik davri
20–30
9
O‘rta yosh davri
30–50
10
Katta yosh davri
50–70
11
Keksalik davri yoki gerantopsixologiya
70–90
12
Uzoq umr ko‘ruvchilar
90 dan yuqori
Nazorat savollari:
1. Taraqqiyot va uning mohiyati haqida gapirib bering.
2. Bola psixik taraqqiyotini vujudga keltiruvchi qarama-
qarshiliklar nimalardan iborat?

---

244
3. Psixik taraqqiyot qonuniyatlari nimalardan iborat?
4. Bolaning psixik jihatdan taraqqiy etishida biologik va ijti-
moiy muhitning ta’siri nimada ko‘rinadi?
5. Ta’lim-tarbiya bilan psixik taraqqiyot o‘rtasidagi munosa-
bat masalasi qanday?
6. Psixik taraqqiyotning yaqin va aktual bosqichi deganda ni-
mani tushunasiz?
7. Bola psixik taraqqiyotida dasturlashtirilgan ta’limning qan-
day ahamiyati bor?
8. Bolalarni turli yosh davrlarga ajratishda qanday fikrlar 
mavjud? 
9. Bolaning yosh bosqichlari va bir yosh bosqichidan ik-
kinchi yosh bosqichiga o‘tishda yuzaga keladigan krizislarni 
tushuntirib bering.
10. Bolalar psixik taraqqiyotidagi individual farqlar nima-
lardan iborat?
6.3. Chaqaloqlik va go‘daklik davrida psixik taraqqiyot.
Chaqaloqlik davri
Bolaning go‘daklik (chaqaloqlik) davri jismoniy jihatdan juda 
tez rivojlanish davridir. Odatda odamning yoshi tug‘ilgan kuni-
dan boshlab hisoblanadi. Lekin aslida odamning dunyoga keli-
shi, rivojlanishi tug‘ilmasdan ilgarigi, ya’ni ona qornidagi davri-
dan boshlanadi. Bola onaning qornidaligi davrida, ya’ni to‘qqiz 
oy mobaynida juda tez va juda murakkab taraqqiyot yo‘lini bosib 
o‘tadi. Bolaning tug‘ilgandan keyingi normal taraqqiyoti uning 
ona qornidagi taraqqiyoti bilan uzviy bog‘liqdir. Shuning uchun 
bolaning tug‘ilgunga qadar bo‘lgan taraqqiyotiga ham diqqat-
e’tibor bilan qarash lozim, chunki tug‘ilgunga qadar ham bolaga 
tashqi muhit ta’sir qiladi. Lekin bu ta’sir faqat ona orqali, ona-
ning organizmi orqali bo‘ladi. Homiladorlik davrining har jihat-
dan normal o‘tishi bolaning ona qornidagi normal taraqqiyotini 
va har jihatdan yetuk tug‘ilishini ta’minlaydi.
Bolaning tug‘ilgandan keyin bir yoshgacha bo‘lgan dav ri nis-
batan kam harakat va «nutqsiz» taraqqiyot dav ridir. Bu davrda 
bolaning o‘sishi va taraqqiyoti oila doirasida yuzaga keladi. Am-
mo shunday bo‘lsa ham bu davr har jihatdan juda ildam rivoj-

---

245
lanish davridir. Bu davrda bola deyarli faqat ona suti bilangina 
ovqatlanadi, u hali gapira olmaydi va mustaqil harakat qila ol-
maydi. Bu davrda bola ojiz bo‘lib, kattalarning doimiy va to‘g‘ri 
parvarish qilishlariga muhtoj bo‘ladi.
2 oylik
embrion
5 oylik
embrion
Yangi
chaqaloq
2 yoshli
bola
6 yoshli
bola
12 yoshli
bola