|
0 ‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar
1. Kichik guruhda aqli zaif bolalaming sujetli-rolli o ‘yinlarga o ‘rgatishning
xususiyatlari qanday.
2. 0 ‘rta guruhda aqli zaif bolalamingsujetli-rolli yiniarga rgatishning
xususiyatlarini aytib bering.
3. Kattaguruhda aqli zaif bolalaming sujetli-rolli yinlarga rgatishning
xususiyatlarini tushuntirib bering.
4. Maktabga tayyorlov guruhida aqli zaif bolalaming sujetli-rolli o ‘yinlarga
o ‘rgatishning xususiyatlarini aytib bering.
3.5. Lekoteka — korreksion jarayonida yangi bo‘g‘in
Ma’lumki, pedagogik-psixologik va psixomotor korreksiyaning asosiy
shakli rivojlanishida kamchiligi bo‘lgan bolalami o‘qitish va tarbiyalash
dasturiga muvofiq olib boriladigan yakkama-yakka va guruhlardagi
mashg‘ulotdir.
Amaliyot ko‘rsatishicha, o‘yinchoq orqali korreksion ta ’sir
o‘tkazishning unumdorligi ko‘proq rivojlanishida kamchiligi bo‘lgan
bolalar bilan mashg‘ulot paytida o‘yinchoqlaming qanchalik uslubiy
bilimdonlik bilan foydalanilishga bog‘liq. Rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar
tanlash qanchalik to‘g‘ri amalga oshirilsa, ulaming korreksion qimmati
shunchalik yaqqol namoyon bo‘ladi. Bu borada asosiy ahamiyat
defektologlaming rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar bilan uslubiy jihatdan
to‘g‘ri va o‘z vaqtida ta’minlash faoliyatini o‘z ichiga olgan ish shakliga
beriladi. Lekoteka faoliyatning shunday shakli bo‘lib xizmat qiladi.
«Lekoteka» so‘zi shvedcha «lekotek» so‘zidan olingan bo‘lib, o‘zbek
tilida o‘yinchoqlar saqlanadiganjoy ma’nosini anglatadi. Respublikamiz
defektologiyasida «Lekoteka» tushunchasi yaqinda, erta ta’sir o‘tkazish
xizmatini tashkil qilishda chet el tajribasidan faol foydalanish va
sinchiklab o‘rganish davrida yuzaga keldi.
Ba’zan lekotekani o‘yinchoqlar kutubxonasi deb ataladi. Bu terminni
ishlata turib, lekotekaning kutubxona ishi bilan o ‘xshashligini
ko‘zlaydilar. Lekin «o‘yinchoqlar kutubxonasi» terminini an’anaviy
ma’noda ko‘zda tutish mumkin emas.
Lekoteka faoliyati o‘ziga xos xususiyatlarga ega, bolalaming jismoniy
va mhiy rivojlanish xususiyatlarini bilishga tayanmaslik, o‘yinchoqlaming
korreksion imkoniyatlarini nazarda tuta bilmaslik, defektologlaming
maxsus bilimlarini, ularning o‘yinchoq tanlash yo‘llarini hisobga
olmaslik, korreksion mashg‘ulotlarda o‘yinchoqlardan foydalanishning
uslubiy qo‘llanishini amalga oshira bilmaslik natijasida lekoteka
rivojlanmaydi.
Ma’lum vaqtdan beri xizmat ko‘rsatishning quyidagi shakllari yuzaga
keldi, masalan, fonoteka (gramplastinkalar kutubxonasi), izoteka (surat
va reproduksiyalar kutubxonasi), minskabinetlar (tangalar, orden-
medallar kutubxonasi) va hokazo. Xizmat ko‘rsatishning shakllari
keyinchalik mustaqil ravishda iste’molchilaming ehtiyojlarini qondirish
bo‘yicha ma’lum vazifalami bajarishdir. Aynan lekoteka tuzilishining
o ‘zi m aktabgacha va undan kichik yoshdagi b olalar bilan
o‘tkaziladigan korreksion faoliyatning maxsus vazifalari bilan bog‘liq.
Lekotekaning timsoli o‘yinchoqlar va o‘yinlar uchun ajratilgan xona
o‘yintekadir. Dastlabki o‘yintekalar 1934-yilda paydo bo‘lib, ular Moskva,
Peterburg, Rastov va Rossiyaning boshqa shaharlarida tashkil etilgan.
Maxsus bolalar muassasasi sifatida lekoteka 1936-yil Odessada
ochilgan. Ushbu lekoteka kattagina ijara fondiga ega bo‘lib, u birinchi
bo‘lib yinchoqlarni uyga bera boshladi. Keyinchalik Odessa o‘yintekasi
maorif vazirligining markazida bolalar o‘yintekasiga aylantirilgan.
0 ‘yintekadan farqli o‘laroq, lekoteka — bu nafaqat fonddan o‘yinchoqlar
berish, balki undan aniq psixologik-pedagogik maqsadlarda mutaxassislar
tomonidan maqsadga yo‘naltirilgan holda foydalanish imkonini beradi.
Lekotekaning asosiy vazifalari — rivojlanuvchi o‘yinchoqlami yig‘ish
va tarqatish hamda rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar berish orqali pedagog
defektologlar ehtiyojini qondirishdan iborat.
Defektologlami rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar bilan uslubiy ta’minlash;
bolalar bilan korreksion ishlash ta’sirchanligini o‘yinchoq orqali
oshirishga xizmat qiladi.
Lekoteka faoliyati quyidagi yo‘nalishlar asosida amalga oshiriladi:
— o‘yinchoqlar fondi bilan ishlash;
— defektologlarga xizmat ko‘rsatish;
— lekotekadan metodik ma’lumot yig‘ish.
Lekoteka tizimiga o‘yinchoqlar fondining asosiy tarkibi abonementi,
zaxiradagi yinchoqlar, detallar, tarqatma-ko‘rgazmali materiallar
saqlanadigan yordamchi fond va metodik kabinet kiradi.
Lekoteka rivojlantiruvchi o‘qitish bo‘g‘ini sifatida nafaqat maxsus
ta’lim sistemasida ishlashi mumkin. U ommaviy bolalar muassasalari,
bolalar sanatoriyalarida ham ochilishi mumkin.
0 ‘yinchoqlar jamg‘armasi bilan ishlash — o‘yinchoqlami yig‘ish,
bir tizimga keltirish va saqlash maqsadiga ynaltirilgan bo‘ladi. Lekoteka
fondi maxsus ta’lim sistemasining psixologik-pedagogik va ilmiy-uslubiy
quwatini ifoda etadi. Uning xususiyati aqliy va jismoniy rivojlanishi
buzilgan bolalar rivojlanishini korreksiya qilishga, bolalardagi
imkoniyatlarni kompensatsiyalashga, ularni ijtimoiy moslashuviga
mo‘ljallangan o‘yinchoqlardan tuzilgan maxsus fond tarkibidan iborat.
Lekoteka maqsadi — imkon boricha korreksion o‘qitish va
tarbiyalashda foydali bo‘lgan o‘yinchoqlami yig‘ishdan iborat.
0 ‘yinchoqlar fondi bilan ishlash lekoteka faoliyatida eng murakkab
va asosiysidir.
Lekoteka fondi maqsadga muvofiq shakllanishi uchun eng muhimi
fondga kelgan o‘yinchoqlar aqli zaif bolalar talabiga javob berishi lozim.
Aynan mana shunda defektologlarni rivojlantiruvchi o‘yinchoqlar bilan
to‘la ta’minlash uchun zarur sharoit yaratiladi.
Korreksion ta’limning umumiy vazifalariga, defektologlar talablariga
asoslanib lekotekar zarur o‘yinchoqlarga buyurtma tuzadi.
0 ‘yinchoqlami jamlash manbalariga zarur o‘yinchoqlami sotib olish
bo‘yicha oldindan shartnoma tuzuvchi savdo muassasalari va fmnalar kiradi.
Shuni nazarda tutish kerakki, o‘yinchoqlar xayriya yo‘li bilan, homiylar
yordamida va ayrim shaxslaming beg‘araz yordami sifatida olinadi.
Ko‘ngillilar faoliyatiga asoslangan jamoatchilik fondi yaxshi ko‘mak beradi.
0 ‘yinchoqlami betartib bo‘lmasligiga va ortiqcha, keraksiz o‘yinchoqlami
kelib tushishiga yoi qo‘ymaslik kerak. Bu lekotekada ortiqcha, korreksion
ahamiyati boimagan o‘yinchoqlar to‘planib qolishidan saqlaydi.
Lekotekaga tushayotgan o‘yinchoqlar qaysi talablarga javob berishi
kerak?
Awalo bu o‘yinchoqlar didaktik va korreksion mazmunga ega boiishi,
bolalaming psixik va jismoniy rivojlanishiga, yosh xususiyatlariga mos
kelishidir. 0 ‘yinchoq yengil, jozibali, chiroyli, lekin sodda boiishi kerak.
Bu soddalikni shaklan nafislik, ma’nan boy va o‘yinchoq rangining
ochiqligida ko‘ramiz.
0 ‘yinchoqlaming did bilan bezatilishi, uning tayyorlanish materialiga
va funksion qoilanilishiga javob berishi kerak. 0 ‘yinchoq bola uchun
xavfsiz boiishi kerak, zarar yetkazuvchi qirrali burchak va detallari
boimasligi kerak, mustahkam va qulay boiib, ta’mirlash, yangilash,
tozalashga qulay boiishi lozim. U sanitariya va gigiyena talablariga
javob berishi, ya’ni yuvish, dezinfeksiyalash mumkin boiadigan
materiallardan tayyorlanishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
