Maktabgacha ta’limda nutq madaniyati” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Sitseron “Brut” (47 yil), “Notiq” (56 yil) nomli boshqa asarlarida Rim notiqlik san’ati tarixidan batafsil fikr yuritadi. Uning ta’kidlashicha, har qanday notiqning ko’zda tutgan asosiy maqsadi tinglovchining zavqini uyg’otib, o’ziga moyil qilishdan iboratdir.

Notiq bu fikrni davom ettirib, kimki jo’n narsalar haqida oddiygina, kundalik voqyealar haqida o’rta darajada, ulug’ hodisalar haqida esa shavq-zavq bilan gapirsa, shu odam so’z san’atining chinakam ustasi bo’lishini alohida ta’kidlaydi.

Xullas, Sitseronni butun insoniyat oldida ulug’lagan, obro’sini oshirgan narsa uning ajoyib, takrorlanmas nutqlari bo’ldi. Uyg’onish davrida Italiya, Fransiya va Germaniyaning insonparvar olimlari Sitseronning ilhombaxsh nutqlarini sevib o’rgandilar. O’sha davrda chiroyli so’zlagan kishilar “sitseronchilar” deb atalar edi (Oripov, 13-15).

O’rta asrlarning ikkinchi yarmidan boshlab, ya’ni XI-XII asrlarda “universitet notiqligi” deb nomlangan notiqlik rivojlandi.

XIX asrda Fransiya, Italiya, Germaniya va Avstriyada burjua-demokratik inqilobining g’alabasidan keyin notiqlik san’ati yuksak darajada rivojlandi. Shuning uchun bu davr notiqlik san’atining gullash davri deb ham yuritiladi. O’sha davr notiqlari insonning mehnati va aql-zakovatini ulug’lab, uning kelajagini astoydil himoya qildilar.

Ko’rinadiki, Evropada notiqlik san’ati ham amaliy, ham nazariy jihatdan rivoj topib borib, barcha davrlarda ham u insonparvarlik g’oyalarini tarannum etdi hamda inson aql-zakovatining cheksiz qudratini ulug’ladi.