Maktabgacha ta`lim


  Maktabgacha ta`lim muassasasi uslubchisining ta`lim - tarbiyaviy



Download 2,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/160
Sana15.09.2021
Hajmi2,1 Mb.
#175036
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   160
Bog'liq
Raxbarlikkitobipdf

9.1.  Maktabgacha ta`lim muassasasi uslubchisining ta`lim - tarbiyaviy 
ishlarni tashkil etishga raxbarligi. 
 
Respublikada  ta`lim  sohasida  amalga  oshirilayotgan  o’zgarishlar,  Ta`lim 
to’g’risidagi  qonunva  Kadrlar  tayyorlash  Milliy  dasturining  qabul  qilinishi 
maktabgacha  ta`lim  muassasalar  ishini  tubdan  yaxshilashni  talab  etadi.  Ta`lim  - 
tarbiyaviy  ishni  takomillashtirishning  muhim  yo’llaridan  biri  uslubchining  ilg’or 
fan  va  amaliyot  maktabgacha  ta`lim  muassasalar  oldiga  qo’yadigan  dolzarb 
psixologik  -  pedagogik  muammolarni  bilishidir.  Uslubchi  yosh  guruxlarida 
bolalarning  hayoti  va  faoliyatlari  qanday  uyushtirilishini,  ularni  uyushtirish 
xususiyatlari qandayligini bilishi zarur. 
Bugungi  davrda  bolalarning  mustahkam  sog’lig’iga  va  bola  shaxsining  har 
tomonlama  rivojlanganligiga  asos  solishi  lozim  bo’lgan  maktabgacha  ta`lim 
muassasa  oldiga  ko’yiladigan  talablar  ortib  boradi.  Keyingi  yillarda  maktabgacha 
ta`lim  muassasaga  qatnovchi  bolalar  salomatligining  holati  sezilarli.  yaxshilandi. 
O’tkazilgan  tadqiqotlar  bolalarda  kasallanishning  yuqori  bo’lishi  ularning 
maktabgacha  ta`lim  muassasa  sharoitlariga  moslashish  davrlariga  to’g’ri  kelishini 
ko’rsatdi. SHuning uchun uslubchining muhim vazifasi oila va maktabgacha ta`lim 
muassasining    intilishlarini  bolalarni,  ayniqsa  ilk  yoshdagi  bolalarni  bolalar 
jamoasidagi  hayot  va  faoliyat  sharoitlariga  moslashishlari  uchun  qulay  sharoitni 
yaratishga yo’llashdan iborat bo’lishi kerak. 
Uslubchi tarbiyachilarning guruxdagi bolalarning emotsional ijobiy tonusini 
yaratishga doir faoliyatlarini tahlil qiladi. Afsuski, bolaga iliqlik, e`tibor, muhabbat 
etishmaydigan  oilalar  uchrab  turadi.  Bunday  bola  bog’chada  kamdan  -  kam 
quvonadi,  ko’pincha  ezilgan  holatda  bo’ladi.  Ruhiy  holatdagi  bunday  badastur 
emaslik to’rejab borar ekan, vaqti kelib bola psixikasida va jismoniy sog’lig’idagi 
patologik  o’zgarishlarga  sabab bo’lishi  mumkin.  Bu guruxlarda  bolalar hayoti va 


 
90 
faoliyatlarini  ortiqcha  chegaralash  ham  emotsional-ijobiy  tonusning  pasayishiga 
olib  keladi.  Bolalar  jamoada,  nisbatan  guruxning  kichik  xonasida  va  uchastkada 
bo’lishdan charchaydilar. Bundan tashqari bolalarni ortiqcha chegaralash va ularga 
g’amxo’rlik qilish ham ularning mustaqilliklari, tashabbuslarining usishiga yordam 
bermaydi,  bolalarda  faol  faoliyatga  bo’lgan  ehtiyojni  pasaytiradi.  Kun  tartibida 
harakatli  o’yinlar  va  jismoniy  tarbiya  mashg’ulotlari  vaqtining  anchagina 
oshirilishi  bolalarning  toliqishlarini  sezilarli  kamaytirib,  ularning  mehnat 
qobiliyatlarini  oshirgan  va  shu  orqali  jismoniy  rivojlannishlari  uchun  sharoitni 
yaxshilagan. Biroq buning o’zi kifoya qilmaydi, bolalar faollik, mustaqillik hamda 
tashabbusni  ko’proq  namoyon  qiladigan,  ularning  erkin  harakat  qilishiga  imkon 
beradigan  xilma  -  xil  faoliyatlarini  uylab  topish  va  ta`minlash  zarur  bo’ladi.  Bu 
uning  faol  yaxshi  kayfiyatini,  quvnoqligini  oshiradi,  bolaning  jismoniy  va  psixik 
salomatligida ijobiy aks etadi. 
Guruxlarda  ta`lim  -  tarbiyaviy  ishlarning  tashkil  etilishi  va  uni  nazorat 
qilinishi  bola  shaxsini  z;ar  tomonlama  va  garmonik  rivojlanishini  ta`minlashga 
hamda  tarbiyachilarga  kasb  mahoratlarini  ta`lim  -  tarbiyaviy  jarayonlarni 
pedagogik  tahlil  qilish  asosida  oshirishlariga  aniq  va  amaliy  yordam  ko’rsatishga 
yo’l-langan. 
Maktabgacha  ta`lim  muassasadagi  metodik  ish  kompleks  va  ijodiy  jarayon 
bo’lib,  unda  tarbiyachilarni  bolalar  bi-lan  ishlashning  aniq  metod  va  usullariga 
amaliy o’rgatish amalga oshiriladi. 
Maktabgacha  ta`lim  muassasadagi  hamma  tomonidan  e`tiborga  olingan 
an`anaviy  ish  shakli  tarbiyachilarning  guruxlardagi  pedagogik  faoliyatlarini 
kuzatish,  tahlil  qilish  va  baholashdir.  Ishni  tahlil  qilishda  uslubchi  pedagoglar 
ishidagi  kuchli  va  kuchsiz  tomonlarni  ko’rsatadi,  mavjud  kamchiliklarni  bartaraf 
qilishning aniq tadbirlarini belgilaydi. 
Guruxlardagi  ta`lim  -  tarbiyaviy  jarayonlarni  kuzatishni  uslubchi  aniq 
belgilangan  maqsadni  ko’zlab  amalga  oshiradi.  Masalan,  bolalarda  mustaqillikni 
tarbiyalash  darajasini  o’rganar  ekan,  kuzatishning  taxminan  quyidagi  rejani 
belgilaydi:  bolalarda  mustaqillik  malakalarini  tarbiyalash  uchun  guruxdagi 
sharoitlar  qanday,  ular  nimalarda  aniq  ifodalanadi,  ularning  darajasi  dastur 
talablariga  muvofiq  keladimi,  bolalar  pedagogga,  enagaga  qanday  holatlarda, 
qanday  yordam  surab  murojaat  qiladilar,  tarbiyachi  va  enaga  bolalarning  yordam 
haqidagi iltimoslariga qanday javob beradilar (yordam beradilar, bolaga ishni o’zi 
bajarishini  taklif  qiladilar,  o’rtog’iga  yordam  so’rab  murojaat  kilishni  tavsiya 
kiladilar), bolalar bir - birlariga yordam berish ishtiyoqini bildiradilarmi, tarbiyachi 
bolalarning individual xususiyatlarini, ularning temperamentlarini qanday hisobga 
oladi?  Guruxdagi  mehnat  faoliyatini  o’rganish,  kuzatish  va  tahlil  qilish  rejaga 
uslubchi  quyidagi  masalalarni  kiritadi:  mehnat  turi  va  yoshlariga  ko’ra  bolalar 
qanday  mehnat  malakalarini  egallaganlar,  bu  malakalarning  darajasi  va  dastur 
talablariga  muvofiqligi,  mehnat  topshiriqlarini  bajarishda  bolalar  mustaqillik  va 
tashabbuskorlikni 
namoyish 
qiladilarmi, 
bolalarning 
mehnat 
faoliyatiga 
munosabatlari  qanday,  salbiy  munosabat  sabablari,  guruxda  olib  boriladigan 
tarbiyaviy  ishda  bolalarni  kattalar  mehnati  bilan  tanishtirish,  ularda  mehnatga, 
kattalar  mehnati  natijalariga  hurmatni  tarbiyalash  qanday  o’rinlarni  egallaydi, 


 
91 
bolalar  mehnati  uchun  zarur  inventar  bormi,  ular  qaerda  va  qanday  saqlanadi, 
bolalar  ulardan  erkin  foydalana  oladilarmi?  (Sayrlarni  kuzatish  va  tahlil  qilish 
uchun  uslubchi  quyidagi  masalalarni  nazarda  tutishi  mumkin:  kun  tartibiga  ko’ra 
sayrga  chiqish  vaqti,  uning  davomiyligi,  maydonchada  bolalarning  o’yin 
faoliyatiga  bo’lgan  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  sharoitlar  qanday,  bolalar 
o’yinlarining  tematikasi,  syujeti  va  mazmuni,  o’yinlarga  rahbarlik  qilish  usullari, 
bolalarning maydonchadagi harakat faolliklarining yuqori darajasi ta`minlanganmi, 
ularning  bilish  faolliklari  qondirilganmi,  har  bir  bolaning  mehnat  faoliyati  uchun 
sharoit yaratilganmi, sayr mazmuni yil fasli va ob - havo holatiga muvofiqmi? 
Ko’pgina  maktabgacha  ta`lim  muassasalarda  metodik  ishning  eng  yaxshi 
tarbiyachilarning  o’z  ishlari  xaqidagi  ijodiy  hisobotlari  kabi  shaklidan 
muvaffaqiyatli foydalanilmoqda. Bunday hisobotlar tematikasi eng dolzarb hamda 
maktabgacha  ta`lim  muassasalar  ish  praktikasida  hali  etarlicha  hal  etilmagan 
muammolar, masalan, ilk yoshdagi bolalarning maktabgacha ta`lim muassasasidagi 
hayot  va  tarbiyaning  yangi  sharoitlariga  muvaffaqiyatli  moslashuvlarini 
ta`minlash;  bolalarni  maktabda  o’qishga  sotsial  va  maxsus  tayyorlash; 
maktabgacha yoshdagi bolalarning axloqiy tarbiyalanganliklarini baholash mezoni 
va shu kabilarni qamrab oladi. 
Tarbiyachi  nazariy  jihatdan  qanchalik  yaxshi  tayyorlangan,  shu  sohadagi 
tadqiqotlar  bilan  tanish  bo’lsa,  u  o’z  ishini  shunchalik  chuqur  tahlil  qiladi,  uning 
asosli  xulosalar  chiqarishi  va  tavsiyalar  berish  uchun  etarli  bo’lgan  axboroti 
shunchalik  ob`ektiv  bo’ladi.  Uslubchi  tomonidan  tajribasi  o’rganilayotgan 
tarbiyachiga  yordam  tarzida  pedagogik  o’z  ish  tizimini  pedagogika  fani  nuqtai 
nazaridan o’rganishga yo’llovchi xotiranomalar tuziladi, o’rganilishi shart bo’lgan 
asosiy adabiyotlar ruyxati tavsiya qilinadi. Amaliyot tarbiyachining o’z faoliyatini 
o’rganish  unga  aqliy  hamda  ma`naviy  kamol  topishda,  pedagoglik  faoliyatining 
sayqal  topishiga  yordam  beradi.  Bu  o’rinda  pedagogning  bolalarga  ta`lim  va 
tarbiya  berishning  eng  samarali  shakllarini  ularning  psixologik  -  fiziologik 
xususiyatlarini  hisobga  olib  tanlay  bilishiga,  bolalarning  mustaqillik  darajalariga, 
pedagogning ayrim bola, beradigan yordami xarakteriga alohida e`tibor qiladi. 
Masala  tayyor  bo’lganiqan  so’ng  tarbiyachi,  uslubchi  yoki  maktabgacha 
ta`lim  muassasasining  mudiri  tajribaning  mohiyati,  tarbiyachi  qo’llayotgan  ish 
metod va usullarining pedagogik qimmati haqida og’zaki axborot beradi, ularning 
ishning  boshqa  metodlariga  nisbatan  afzalliklarini  tushuntiradi,  tarbiyachi  o’z 
ishida duch keladigan, hal etilmagan masalalar, qiyinchiliklarni sanab o’tadi. Ilg’or 
pedagogik  tajribani  o’rganishning  keyingi  bosqichi  uning  afzalliklarini  amalda 
ko’rsatishdir.  SHundan  so’ng  amaliy  tavsiyalar,  xotiranomalarga  ishlov  beriladi. 
Joriy  qilish  faqat  ilg’or  tajribani  bilishnigina  emas,  balki  yangicha  ishlay  bilishni 
xam  talab  qiladi,  bu  esa  o’zidan-o’zi  bo’lmaydi,  tarbiyachilarga  pedagogik 
texnologiyani  o’rgatish  lozim.  SHu  maqsadda  maktabgacha  ta`lim  muassasasida 
seminarlar, seminar - mashg’ulotlar, ko’rgazmalar, murabbiychilik tashkil qilinadi. 
Uslubchi pedagoglarni novatorlik tajribasidan ijodiy foydalanishga yo’llaydi va uni 
amaliy ruyobga chiqarishda yordam beradi. 
Maktabgacha  ta`lim  muassasalari  ishida  metodik  ishning  pedagoglar 
jamoasa  metodik  o’quvining  nazariy  seminarlar  va  ayniqsa,  turli  eng  dolzarb 


 
92 
muammolari  bo’yicha  seminar  -  mashg’ulotlar  kabi  shakllari  keng  tarqalgan. 
Masalan, «Ilk yoshdagi bolalarni o’stirish va tarbiyalashning dolzarb muammolari» 
seminarida  tarbiyachilar  bolalarning  jismoniy  va  psixik  rivojlanishlarini  medik  - 
pedagogik  nazorat  qilish  tajribasi  bilan  o’rtoqlashadilar,  ilk  yoshdagi  bolalar 
guruxlaridagi  ishni  rejalashtirish,  mashg’ulotlarni  tashkil  qilish  va  o’tkazish 
metodikasi,  madaniy  -  gigienik  malakalarni  tarkib  toptirish  malakalarini 
egallaydilar,  zaif,  rivojlanishda  vaqtincha  orqada  qolgan  bolalar  bilan  ishlash 
xususiyatlarini  o’zlashtiradilar.  Yoki  «Maktabgacha  ta`lim  muassasasi  kun 
tartibida  bolalar  harakat  faolligi»  seminar  -  mashg’uloti  jarayonida  tarbiyachilar 
asosiy  harakatlarni  qomatni  yaxshilovchi  gimnastika  elementlaridan  foydalanib 
bajarishning  malaka  va  ko’nikmalarini  egallaydilar;  sport  element-lari  kiritilgan 
o’yinlar  texnikasini,  xronometraj  qilish,  bolalarning  sayr  vaqtidagi  harakat 
faoliyatlarini  rejalashtirishni  o’zlashtiradilar.  Yoki  «Maktabgacha  ta`lim 
muassasasidagi  mashg’ulotlarga  maktab  islohoti  nuqtai  nazaridan  qo’yiladigan 
zamonaviy  talablar»  seminar  -  mashg’uloti.  Metodik  ishning  bu  shakli  orqali 
uslubchi  dasto’rning  eng  qiyin  mavzularining  ilgarilovchi  ishlanmalarini  sinab 
ko’radi. 
Seminar  -  mashg’ulotlar  ilg’or  tarbiyachilarning  ishlarini  amaliy  ko’rsatish 
bilan  xarakterlanadi.  Bo’lar  ishning  kerakli  usul  va  metodlarini  ko’rilgandan 
keyingi  tahlili  hamda  muhokamasi  bilan  ishonarli  va  aniq  ko’rsatish  imkonini 
beradi. Metodik o’qishning bu shakli shuningdek bolalarning ishtirokisiz ishning u 
yoki bu metodlariga ishlov berilishini ham nazarda tutadi. Uslubchi yoki tarbiyachi 
ishning  bu  usullarini  tarbiyachilar  seminar  -  mashg’ulot  qatnashchilari 
xarakatlarini boshqarib ko’rsatadi. 
«Yoz  davrida  tabiatdagi  kuzatishlarni  tashkil  qilish  va  o’tkazish 
xususiyatlari» seminarida muammo muhokama qilinadigan savollar tarbiyachilarga 
oldindan  beriladi.  Masalan,  mashg’ulotlar  (ekskursiyalar),  sayrlar,  kundalik 
hayotda  tabiat  ob`ektlarini  kuzatishni  qanchalik  ko’p  o’tkazasiz?  Kuzatishlarni 
uyushtirish va o’tkazish  metodikasida  nimani asosiy  deb hisoblaysiz?  Kuzatishlar 
metodikasida  qanday  qiyinchiliklarga  duch  kelasiz?  Bolalarda  tabiatga  qiziqishni 
o’stirish  va  kuzatuvchanlikni  tarbiyalash  uchun  qanday  usullardan  foydalanasiz? 
Tabiatdagi  qanday  kuzatishlar  bolalar  tashabbusi  bilan  yuzaga  keldi?  Bolalarning 
sinchkovligini, qiziquvchanligini qanday qo’llab - quvvatlaysiz, uyg’otasiz? Tabiat 
bilan  munosabatda  bo’lishlari  bolalarning  xulq  -  atvorlariga  qanday  ta`sir 
ko’rsatadi?  Bolalar  bilan  tabiatshunoslikka  doir  ishlarda  ekologik  tarbiya 
elementlaridan foydalanasizmi? 
Nazariy seminarlar va seminar - mashg’ulotlarning qarorlari aniq xamda real 
bajarilishi  mumkin  bo’lgan  tavsiyalar  tarzida  rasmiylashtirilishi,  ularni  qo’llanish 
esa uslubchi va maktabgacha ta`lim muassasasi mudirining nazorati ostida bo’lishi 
muhimdir. 
Ayrim 
pedagoglarga 
dasto’rning 
murakkab 
mavzulari 
bo’yicha 
mashg’ulotlar  va  bolalar  faoliyati  boshqa  turlarining  rejalarini  ishlab  chiqishni 
topshirish,  ularni  seminarlarda  jamoa  bo’lib  muhokama  qilishda  eng  kulay 
variantlarni tanlash lozim. 
 


 
93 

Download 2,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish