Maktabgacha ta`lim


Oilaviy  ta`lim  kontseptsiyasi



Download 2,1 Mb.
Pdf ko'rish
bet135/160
Sana15.09.2021
Hajmi2,1 Mb.
#175036
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   160
Bog'liq
Raxbarlikkitobipdf

Oilaviy  ta`lim  kontseptsiyasi  O’zbekiston  Respublikasida  amalda  mavjud 
bo’lgan krnuniy xujjatlarga: 
a) O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi; 
b)  Oila Kodeksi;  
v) Fukarolik Kodeksi; 
g) Mexnat Kodeksi; 
 
1.  D.R.Xoliqov ―Oilaviy ta`lim: nazariya va amaliyot‖ (Monografiya) 
Toshkent ―Fan va texnologiya‖ 2010 y. (152-156 betlar) 


 
215 
d)  «Fukarolarning  o’zini-o’zi  boshqarish  organlari  to’g’risidagi»  O’zbekiston 
Respublikasi Konuni; 
e)  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  oila,  ona  va  bolalikni  ijtimoiy 
muxofaza kilishga doir farmon farmoyishlari
j)  O’zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Maxkamasining 
karorlari 
va 
farmoyishlari; 
z) Vazirlar  Maxkamasi  tomonidan  Respublika  Prezidentining  tashabbusi  bilan 
oila,  onalik  va  bolalikni  ijtimoiy  muxofaza  qilish  maksadida  kabul  kilinayotgan 
Davlat dasturlari to’g’risidagi karorlar kiradi. 
Kontseptsiyaning  asosiy  g’oyalari  va  ulardan  kelib  chikadigan  vazifalarni 
bajarish  va  xayotga  tatbik  etish  ma`lum  tashkiliy  masalalarni  xal  kilish  orkali 
amalga  oshiriladi.  Xususan,  oila  va  nikox  borasidagi  konunlarning  keng 
mexnatkashlar ommasi, xususan, yoshlar ongiga etkazish maksadida: 
• oliy  va  o’rta  maxsus  ukuv  yurtlarining  gumanitar  yo’nalishi  fakultetlarida 
«Oilashunoslik», «Oila pedagogikasi» kurs-larining ukitilishini yo’lga kuyish; 
• mavjud  konunlarni  maxallalarda  targib  etish  va  tushuntirish  ishlarini 
takomillashtirish; 
• oila va nikox borasidagi xujjatlarning sharxdarini o’zida ifoda etgan ommabop 
risola va bukletlarni nashr etish
• yosh  oilalarning  iktisodiy-ijtimoiy  makomini  kuchaytirish  borasida  amaldagi 
mavjud konunlarga ayrim o’zgartirishlar kiritish
• maxalla faollari va xotin-kizlarning konunlar ijrosini nazorat kilish borasidagi 
ishtiroklarini faollashtirish. 
Yoshlarni  oilaviy  xayotga  tayyorlash  borasidagi  ishlarni  takomillashtirish, 
Kontseptsiya ruxiga monand ma`naviy-ma`rifiy ishlarni yaxshilash maksadida: 
• barcha  turdagi  ta`lim  muassasalarida  yoshlarni  oilaviy  xayotga  tayyorlash 
yo’nalishida  uzluksiz  ta`lim  -  tarbiya  dasturlari  ni  ishlab  chikib,  xayotga  joriy 
etilishini ta`minlash; 
• oila masalalarini chukur va anik o’rganish, ilmiy-amaliy ishlar samaradorligini 
oshirish maksadida pedagogik ta`lim  yo’nalishlaridagi oliygoxdarda oilashunoslik 
ixtisosligida  malakali  mutaxasislar  -  bakalavr  va  magistlar  tayyorlashni  yo’lga 
kuyish; 
• oilashunoslik  masalalari  bilan  shugullanuvchi  amaliyotchilar  uchun  reja 
asosida maksadli ukuv seminarlari va malaka oshirish kurslari tashkil etish; 
• «Oila  dorulfununlari»  ishlarini  takomillashtirish  uchun  malakali  voizlar  va 
mutaxassislarni  joylardagi  maxalla  faollari  zaxirasi  xisobidan  kupaytirishga 
erishish;  
• FXDYO  koshida  yoshlar  maslaxatxonalari  ishining  muntazam  olib borlishini 
nazorat kilish; 
• oilashunoslik  masalalari  bilan  shugullanuvchi  ilmiy  guruxlarga  mablag 
ajratgan  turli  jamgarmalar,  xorijiy  kompaniyalarning  davlat  soliklarini  tulashda 
imtiyozlardan foydalanishiga imkon berish; 


 
216 
• oila manfaatlarini ximoya kiluvchi davlat muassasalarini zaruriy ish kurollari - 
kompyuterlar,  nusxa  kuchirish  dastgoxlari,  kabinet  jixozlari,  ashyolari,  «Internet» 
bilan ta`minlashda xokimliklarning yordamini kuchaytirish. 
Oilaviy  ta`lim  kontseptsiyasi  umumjaxon  tajribalariga  asoslangan  xolda 
yoshlarda  umuminsoniy  kadriyatlarni  karor  toptirish,  oilaviy  xayotga  tayyorlash 
orkali ularga katta xayotiy  yo’llanma berish, oila mustaxkamligi va barkarorligini 
ta`minlash  xamda  ularni  oila  va  nikoxning  mukaddasligi  xakidagi  bilimlar  bilan 
kurollantirishda kuyidagi vosita va usullardan foydalanishni tavsiya etadi: 
• yoshlarning 
ijtimoiy-siyosiy 
mavkeini, 
akliy-ma`rifiy 
saviyasi 
ko’rsatkichlarini  dunyoning  eng  tarakkiy  etgan  mamlakat-laridagi  darajasiga 
etkazish yo’llarini aniklash xamda xayotga tatbik kilishni ta`minlash; 
• yoshlarning ijtimoiy ximoyalanishini yaxshilash; 
• yoshlar salomatligini muxofaza kilish yo’llarini takomillashtirish; 
• jamiyatimiz  tarakkiyoti  yo’lida  yoshlarning  mexnati,  akd-zakovati  va 
bilimidan samarali foydalanish tizimini yaratish; 
• yoshlarni xayotga tayyorlash masalasida milliy urf-odat va kadriyatlar xisobga 
olingan milliy dastur namunasini ishlab chikish
• umuminsoniy  va  milliy  kadriyatlar  asosida  yosh  oilalarning  mustaxkamligini 
ta`minlash tizimini barpo etish; 
• oila  va  nikox  to’g’risidagi  konun  xujjatlarini  yoshlar  ongiga  singdirishning 
yangi tizimini ishlab chikish; 
• yoshlarni  xayotga  tayyorlash  masalalarida  joylardagi  F\TSr.  bo’limlari  ishini 
takomillashtirish; 
• yoshlarga milliy istiklol g’oyasini singdirishda joylardagi oila markazlari ishini 
jonlantirish; 
• fukarolarda  oila  va  nikox  institutlariga  nisbatan  xurmat  xissining  ustuvor 
bo’lishida  ilg’or  tajribalardan,  ajdodlar  merosidan  keksa  avlod  vakillarining 
tarbiyaviy  maktablaridan  xamda  amaliyotda  samara  bergan  barcha  pedagogik  va 
psixologik vositalardan o’rinli foydalanish; 
• ta`sirchan uslub va vositalarning doimiy monitoringini olib borish. 
Oilaning  mustaxkamligi oila ko’rayotgan yoshlarning xayotga kay  darajada 
tayyor  ekanligiga,  ota-onalarning  o’z  farzandlarini  oila  va  nikox  masalalariga 
bilimdonlarcha  yondashuviga  boglik  ekan,  bu  borada  maxallalar  xamda  ta`lim 
muassasalarida  olib  borila-digan  targibot  va  tashvikot  ishlarning  samaradorligiga 
aloxida  e`tibor  karatilmogi  lozim.  Bu  ishlarda  targibotchi  xamda  tashvikotchilar 
uchun  adolat  va  tenglik  karor  topgan  demokratik  jamiyatda  oilaviy  munosabat 
yuksak  ideallar:  muxabbat,  dustlik,  birodarlik,  o’zaro  xurmat-izzat  tamoyillari 
asosida tuzilishi tushunchasini yoshlar ongiga singdirish. 
Bugungi  kunda  demokratik  jamiyat  zaminida  tarkib  topgan  axlokiy 
me`yorlar xar bir fukaroning o’z oilasiga, bolalari va yakin karindoshlariga to’g’ri 
va  samimiy  munosabatda  bo’lishi,  lozim  xollarda  ularga  ma`naviy  va  moddiy 
yordam berish yuzasidan kuyidagi tavsiyalarni belgilaydi: 
• maxallalarda, ta`lim muassasalari va tashkilotlarda, axoli va yoshlar o’rtasida 
«Oila  Kodeksi»da  belgilab  utilgan  xukukiy  va  axlokiy  me`yorlar  tushunchasini 


 
217 
ilmiy-amaliy seminarlar, anjumanlar, teleko’rsatuvlar va uchrashuvlar orkali keng 
xal k ommasiga etkazish; 
• yoshlarga «Oila. Kodeksi»da nazarda tutilgan nikox va oila masalalarida davra 
suxbatlari,  konunlar  yaratuvchi  tashkilotlar  vakillari  bilan  uchrashuvlar  tashkil 
etish va tushuntirish ishlarini olib borish; 
• ta`lim muassasalarida, maxallalarda yoshlarga nikox va oila masalalarida kiska 
muddatli ukuv seminarlari tashkil etish; 
•  maxdllalar  va  ota-onalar  uchun  nikox,  va  oilaning  xukuk  va  majburiyatlari 
to’g’risida metodik tavsiyanomalar ishlab chikish; 
•  joylardagi  uchrashuvlarda  oila  borasida  xam  konun  ustuvorligi,  oilaviy 
shartnomalarning  oila  a`zolari  manfaatlarini  ximoya  kilishini,  tibbiy  kurikdan 
utishning ma`naviy va tibbiy-biologik axamiyatini tushuntirishga urgu berish
•  yoshlar  va  ota-onalar  bilan  mulokotlarda  fikrlarini  demokratik  mulokotning 
barcha  tamoyillariga  amal  kilgan  xolda  samimiy,  sodda,  tushunarli  va  lunda  tilda 
bayon etishga erishish; 
•  targibot  va  tashvikot  ishlarida  keng  mexnatkashlar  ommasi  orasidan  faol 
ziyolilar,  tajribali  insonlar,  oksokollar,  xotin-kizlar,  maxalla  faollari  xamda 
kobiliyatli, saloxiyatli odamlar bilan ishlash malakasidan okilona foydalanish. 
Oilaviy ta`lim kontseptsiyasi doirasida kuyidagi tamoyillar tizimi yaratildi: 
1.Oilaning  mustaxkamligini  ta`minlashga  karatilgan  xukumat  karorlarining 
ustuvorligi tamoyili. 
2.  Oilaning o’z imkoniyatlarini erkin namoyon kila olish tamoyili. 
3.Oila a`zosining erkin faoliyat yurita olish tamoyili. 
4.  Oila  a`zosi  yuridik  shaxs  makomida  istagan  jamoat  tashkilotiga  a`zo  bo’la 
olishi tamoyili. 
5. Oilaning  ichki  ishlariga  davlat  aralashuvining  konun  orkali  takiklanishi 
tamoyili. 
Ushbu tamoyillar ta`lim - tarbiyani amalga oshiruvchilar uchun eng umumiy 
metodologiyaning birinchi kismini tashkil kiladi, ularning amaliyoti uchun muxim 
vazifani  utaydi.  Oilaviy  ta`lim  -  tarbiyani  amalga  oshiruvchilarning  umumiy 
metodologik  asosining  ikkinchi  kismini  xar  bir  narsa  va  xodisaga  umumiy 
yondashuv tamoyili tashkil kiladi. 
Bolaning  maktabda  olgan  ta`lim  -  tarbiyasi  va  ota-ona  tarbiyasi  jarayoni 
umumiy tamoyillarning birinchi kismini tashkil kiladi. Bu esa aklli, odobli, bilimli, 
mexnatsevar, soglom, milliy gururi yukori, vatanparvar, baynalminal, insonparvar, 
jasur, shiddatli, sabr-kanoatli va saxovatli bo’lishni takogo kiladi. 
Oilaviy  ta`limning  ikkinchi  kismi  didaktikaning  9  printsipini  tashkil  kiladi. 
Bo’lar:  bilim  berishda  ilmiylik,  ta`lim  oluvchilar  imkoniyati  va  yosh 
xususiyatlaridai  kelib  chiqib,  ko’rgazmalilik,  muntazamlilik  va  davomiylik,  xayot 
bilim boglish, ta`lim va amaliyot birligi, onglilik xamda ta`lim - tarbiyanshp birligi 
tamoyillaridir. 
Oilaviy ta`limda yukorida ko’rsatib utgan uch turdpgi metodologik asosning 
ikkala  kismiga  xam  birday  amal  kilishi  shart,  aks  xolda  kerakli  natijaga  erishib 
bulmaydi. 


 
218 
Oilada  tibbiy  madaniyatni  oshirish  tizimi  xaligacha  mavjud  emas  edi. 
SHuning uchun xam oilada tibbiy madaniyatni shakllantirish jarayonini islox kilish 
dolzarb axamiyat kasb etadi. Bu muammolarni mamlakatimiz mikyosida echilmay 
kelishi kuyidagilarga sabab bulmokda: 
1.  Malakasiz mexnatning bajarilishi (buning natijasida onalar o’z xududlaridagi 
tibbiy muassasaga borib, o’z vaktini sarflamokda). 
2.  Onalik va bolalik vazifasini tula xis etmaslik. 
3.Bolalarning  salomatligini  ximoya  kilish  fakat  tibbiy  xodimlarning  ishi  deb 
karash. 
4.Ota-onalarning,  ayniksa,  onalarning  oiladan  tanshari  mexnat  bilan  band 
bo’lishi. 
5.Ota-onalarning  dastlabki  yordam  ko’rsatish  malakasiga  karatilgan  bilimlarni 
egallamasliklari. 
6.  Ota-onalarni  tibbiy  madaniyatni  oshirishga  karatilgan  ilmiy  metodik 
adabiyotlar bilan etarlicha ta`minlamaganligi. 
7. Maxallalarda ota-onalarning tibbiy savodxonlikni oshirishga karatilgan jamoat 
institutlariga to’la jalb qilmayotganligi. 
Ota-onalarda  tibbiy  madaniyatni  shakllantirishning  kontsep-tual  asoslari 
kuyidagilardan iborat: 
1. Oila-nikox  mukaddasligini  teran  anglaydigan,  oila  a`zolari  salomatligi 
ijtimoiy-turmush  madaniyatining  muxim  yo’nalishi  deb  karaydigan,  yuksak 
axlokdi, o’zi va boshqalar salomatligini uylaydigan, yuksak ma`naviyatli bo’lajak 
ota-onalarni tarbiyalash. 
2. O’zi,  oila  a`zolari  va  boshqalar  sog’lig’ini  birinchi  o’ringa  qo’yib,  sog’lom 
turmush tarzi axamiyatini anglatish. 
3. Imkoniyati  cheklangan  farzandlar  dunyoga  kelishining  oldini  olish  bo’yicha 
oila a`zolarining dunyokarashini shakllantirish. 
Oilada shaxsiy salomatlikni muxofaza kilish modeli Kuyidagilarda namoyon 
bo’ladi: 
1. Birinchi model - zararli odatlarning oldini olish: chekish, ichish, giyoxvandlik, 
foxishabozlik  kabi  illatlarning  ularga  etkazadigan  ziyonidan  xabardor  kilishga 
muljallanadi. Bu model kam samara beradigan ta`sir vositasi xisoblanadi. 
2. Ikkinchi  modelda  inson  ongiga  ijobiy  ta`sir  o’tkazadigan  ob`ektiv  statistik 
ma`lumotlar oila a`zolari, jamoatchilik kabilar orkali etkaziladi. 
3. Uchinchi  model  zamonaviy  targibot-tashvikot  jarayonida  «Oilaning  tibbiy-
biologik  asoslari»  va  maxallalarda  tashkil  etilgan  kurelar  orkali  salomatlikni 
muxofaza kilishga karatilgan malakalarni shakllantirishga karatiladi. 
Bunday  tushunchalar  o’zida  jismoniy  madaniyat,  ovkatlanish  madaniyati, 
mulokot  madaniyati,  axlokiy  madaniyat,  ekologik  madaniyat  kabilarni 
mujassamlashtiradi. 
 
Nazorat savollari: 
 
1.  Oila bilan qanday xamkorlik ishlari tashkil etiladi va bo’lar qaysilar? 


 
219 
2.  Mahalla  qva  jamoatchilik  bilan  ish  shakllari  nimalardan  iborat  va  bunda 
uslubchining roli qanday? 
3.  Ota – onalar uchun beriladigan maslahatlardan namuna – misolar keltiring. 
4.  Bolani  maktab  ta`limiga  tayyorlashda  tarbiyachining  asosiy  vazifalarini 
ko’rsating. 
 

Download 2,1 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish