Мактабгача таьлим муассасалари тарбияланувчиларининг ақлий тафаккурини шакиллантиришда инноватцион технологияларнинг ўрни

BOSHLANG‘ICH SINF INGLIZ TILI DARSLARIDA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH SHARTLARI 
NORBOYEVA S., TerDU. 
 
Davrimizning o‗ziga xos xususiyatlaridan biri bo‗lgan axborot kommunikatsiya texnologiyalarining jadal 
rivojlanishi bilan uning imkoniyatlaridan foydalanib, ta‘lim jarayoniga yangicha yondashish va uni tashkil etishga 
alohida e‘tibor qaratilmoqda. XXI asr – yuksak texnologiyalar asri bo‗lib, zamonaviy yoshlarimiz nafaqat davr ruhiga 
monand, balki elektron olamdagi taraqqiyotga muvofiq qadam tashlamoqdalar. 
O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov birinchi chaqiriq O‗zbekiston Respublikasi 
Oliy Majlisi 14-sessiyasida ―Biz o‗z kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan atrofda sodir bo‗layotgan voqea hodisalarga 
mustaqil yondashadigan har jihatdan barkamol insonlarni tarbiyalashimiz kerak‖ deb ta‘kidlaganlar. 
Shu boisdan ham, yosh avlodga ta‘lim berish jarayoniga yangicha yondashishni talab etmoqda. Darslarda 
o‗qituvchining o‗rni ham o‗zgarib bormoqda. O‗qituvchi endilikda asosan yo‗naltiruvchi vazifasini o‗tamoqda. Zamon 
bilan hamnafas qadam tashlashni maqsad qilgan o‗qituvchilar darsning har qanday qismini axborot texnologiyalari 
orqali jonlantirishga tayyor bo‗lishlari lozim. Zero, yuqori bilimga ega, yuksak ma‘naviyatli barkamol inson shaxsini 

---

117 
har tomonlama rivojlantirishda ta‘lim mazmuni, ya‘ni real borliqdagi voqealar, hodisalar tafakkur taraqqiyoti 
qonuniyatlarini yosh avlod ongiga yetkazishda ta‘lim vositalari muhim omil hisoblanadi.
―Ахborot‖ tushunchasi bu – (lotincha ―informasion‖ ya‘ni, tushuntirish, xabar berish) kibernetikaning asosiy 
tushunchalaridan biri bo‘lib, xabar ma‘lumot kabi ko‘rsatkichlar majmuasidir‖ - degan ta‘rifni anglatadi.
Demak, o‘qitishni axborotlashtirish – bu o‘quv-tarbiya jarayoniga yangi xabarlar, ma‘lumotlar, ko‘rsatkichlar olib 
kirish va bu axborotlarni yetkazuvchilar bilan yaqindan tanishish ko‘nikmasini hosildir.
Ta‘lim jarayoniga axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, ayniqsa, chet tillarini o‗qitish va 
o‗rganishda tobora katta ahamiyatga molik bo‗lib bormoqda. Yangi axborot texnologiyalari chet tillarini o‗qitishda 
katta imkoniyatlarni taqdim etadi, fan bo‗yicha sifatli bilim olish va ta‘lim samaradorligini oshirishda muhim o‗rin 
tutadi.
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-dekabrdagi «Chet tillarni o‗rganish tizimini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida»gi Qarorida «Zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalangan holda o‗qitishning ilg‗or uslublarini joriy etish yo‗li bilan, o‗sib kelayotgan yosh 
avlodni chet tillarga o‗qitish, shu tillarda erkin so‗zlasha oladigan mutaxassislarni tayyorlash tizimini tubdan 
takomillashtirish hamda buning negizida, ularning jahon taraqqiyoti yutuqlari hamda dunyo axborot resurslaridan keng 
ko‗lamda foydalanishlari, xalqaro hamkorlik va muloqotni rivojlantirishlari uchun shart-sharoit va imkoniyatlar 
yaratish» ishlari va buning uchun bir qator muhim vazifalarni amalga oshirish zarurligi ko‗rsatilgan. Mazkur hujjatda 
2013–2014 o‗quv yilidan boshlaboq umumiy o‗rta ta‘lim maktablarining birinchi sinflaridan chet tillari avval o‗yin 
tarzida keyinchalik asosiy ta‘lim fani sifatida AKT vositalaridan foydalangan holda o‗qitish belgilab berilgan. Ushbu 
muhim Qarorga muvofiq bugun, ayniqsa, chet tillarini o‗rganish darslariga yanada chuqurroq nazar tashlandi. Jahon 
maydonida yurt sha‘nini munosib himoya qilishi uchun yoshlarimiz, avvalo o‗zining xorijiy tengdoshlari bilan 
raqobatlasha olishi lozim. Bugun esa raqobat chet tillari, xususan, xalqaro biznes tili bo‗lgan ingliz tilida olib 
borilmoqda. 
Axborot texnologiyalari vositalari — kompyuter texnikasi, magnitofon, kitob, video uskunalari, elektron doska 
orqali dars vaqtini tejash va yanada ko‗proq va samarali ma‘lumot olishga imkoniyat demakdir. 
Boshlang‘ich sinf ingliz tili darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanishda o‘qituvchi bir qator jihatlarni 
inobatga olishi lozim.
Birinchidan, AKTdan foydalanib, dars o‗tishda o‗qituvchi unga Davlat standartlari asosida reja tuzib, 
tayyorgarlik ko‗rishi kerak. Ikkinchidan, darsda AKT hech qachon o‗qituvchining o‗rnini egallay olmaydi, balki unga 
ko‗makdoshlik vazifasini o‗taydi. Uchinchidan, dars mazmuniga ko‗ra AKT va boshqa pedagogik texnologiyalarni 
navbatma-navbat oqilona qo‗llashi lozim. To‘rtinchidan, AKTni dars jarayoniga tatbiq etishdan maqsad darsni boyitish, 
oddiy kitob bera olmaydigan ma‘lumotlarni, didaktik ko‗rgazmalarni berishdir. 
Boshlang‘ich sinf ingliz tili fanini o‘qitish 1-2 sinflarda o‘yinli tarzda, ko‘rgazmali vositalardan foydalanib 
tashkil etilishi lozim. Bu bosqichda ko‘proq, narsa, voqea-hodisalar, turli xil predmetlarning ingliz tilida qanday 
nomlanishini yod oldirishga e‘tibor qaratiladi.
3-4 sinflardan boshlab ingliz tiliga oid harflar bilan tanishtiriladi. Bu bosqichda o‘quvchilarga harflar 
o‘rgatilishiga, soda so‘zlarni hosil qilish, so‘zlarni bir-biriga qo‘shish, sodda so‘z birikmalarini hosil qilish 
ko‘nikmalarini shakllantirishga e‘tibor qaratiladi. Bunda o‘quvchilarning eshitish, o‘qish, tinglash, yod olish, 
so‘zlashish qobiliyatlari rivojlantiriladi. O‘qitishni bunday tarzda tashkil etishning sababi, kichik sinf o‘quvchilarining 
yosh va individual-psixologik xususiyatlari inobatga olingan. Chunki, kichik sinf o‘quvchilarining xotirasi, tafakkuri, 
diqqati, idrok etishi va tasavvuri o‘ziga xos hsioblanib, o‘qitish jarayonida bu kabi jihatlarni hisobga olish ta‘lim 
samaradorligi oshishiga ijobiy ta‘sir ko‘rsatadi. Ya‘ni, bilimlar soddadan murakkabga tomon, osondan qiyinga qarab 
o‘zgarib boradi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari tomonidan xorijiy tillarni o‘zlashtirishida o‘qituvchi bir vaqtning o‗zida turli 
bilim saviyasiga ega o‘quvchilarga turli rasmli topshiriqlar berishi, yangi mavzuni tushuntirishda: dars sifatini 
fotosuratlar, kliplar, kinolavhalar, videolavhalar orqali amalga oshirishi lozim. Bunda o‗quvchilar kitob matnidan turli 
xorijiy davlatlar haqida oddiy ma‘lumot olibgina qolmay, shu davlatlarga tasavvuriy sayohat, chet davlatlarning an‘ana 
va urf-odatlari haqida videolavhalar, qoshiqlar, kliplar tamosha qilishlari mumkin. 
Chet tillarini o‗qitishda Internet hamda uning katta imkoniyatlaridan foydalanishlari natijasida, ta‘lim va 
pedagogik jarayonlariga multimediya texnologiyalarining joriy etilishining istiqbolliligi tobora namoyon bo‗lmoqda. 
Chet tili fani o‘qituvchisi Internet ma‘lumotlaridan maqsadli foydalanishi lozim. Ma‘lumki, asosiy kommunikatsiya 
vositasi sifatida Internet bilan tanishuv to‗rt yo‗nalishda: 
• Internet axborot olish vositasi sifatida; 
• Internet muloqot vositasi sifatida; 
• Internet o‗qitish vositasi sifatida; 
• Internet ko‗ngilochar vosita sifatida amalga oshiriladi. 

---

118 
Shu tariqa, Internetdan foydalanib, chet tilini o‗qitish orqali o‗qituvchilar ham va o‗quvchilar ham o‗z ishlarida 
qulay imkoniyatlarga ega bo‗ladilar, shu boisdan ham AKTni dars jarayoniga joriy etish dolzarb masala hisoblanadi. 
Ko‘rib o‘tganimizdek, o‘qitishning axborot va kommunikativ texnologiylari ta‘lim-tarbiya jarayonini 
samaradorligini oshirish, o‘quv mashg‘ulotlarini tabaqalashtirish, bu jarayonda o‘quvchilarning mantiqiy 
fikrlashlariniyo‘lga qo‘yish va boshqarishni amalga oshirish hamda guruhiy yoki yakka tartibdagi mashg‘ulotlarni 
tashkil etib o‘quvchilarni alohida ishlashlarini ta‘minlaydi. Bu hol esa ta‘lim jarayonini jadallashtirish, o‘zlashtirish 
samaradorligini oshirish, ta‘limni optimallashtirish uchun qulay imkoniyatlar yaratadi.