Makroiqtisodiy ayniyatlar

INI kо’rsatkichining kamchiligi shundaki bozor savati tarkibi о’zgarmas bо’lganligi tufayli aholi iste‘moli tarkibida tovarlar va xizmatlar ulushining о’zgarganligini, shuningdek tovarlar va xizmatlar sifatida rо’y bergan о’zgarishlarni hisobga olish imkonini bermaydi Shu sababli bu indeks baholar darajasini biroz oshirib kо’rsatadi. YAIM deflyatori esa bozor savatiga joriy yida kiritilmay qolgan tovarlar baholarining oshishini hisobga olish imkonini bermasligi tufayli baholar darajasini biroz pasaytirib kо’rsatadi. Shu sababli bu ikki indeksning о’rtacha darajasini xarakterlovchi Fisher indeksi hisoblanadi:

If=

•  

Sanoat ishlab chiqaruvchilar baho indeksi iste‘mol narxlari indeksi singari hisoblanadi. Lekin bozor savatiga sanoat mahsulotlarigina kiritilib ular ulgurji baholarda hisoblanadi.

Sanoat ishlab chiqaruvchilar baho indeksi iste‘mol narxlari indeksi singari hisoblanadi. Lekin bozor savatiga sanoat mahsulotlarigina kiritilib ular ulgurji baholarda hisoblanadi.

Qisqacha xulosalar

Mamlakatning makroiqtisodiy holati kо’rsatkichlar tizimi orqali baholanadi. Makroiqtisodiy tahlilda YAIM, YAMD, SIM, SMD, SHD, SHTD, YAMTD, C ,S, INI,YAIM deflyatori kabi kо’rsatkichlardan foydalaniladi. YAIM - mamlakat rezidentlari tomonidan ma‘lum muddat davomida ishlab chiqarilgan pirovard tovarlar va xizmatlar bozor baholarininng umumiy yig’indisidan iborat.

YAIMni hisoblashning ishlab chiqarish, yakuniy iste‘mol va taqsimot usulari mavjud bо’lib, ulardan dastlabki ikki turi keng qо’llaniladi. YAIMni hisoblashda bir qiymatni ikki qayta hisoblashga yо’l qо’ymaslik uchun uni qо’shilgan qiymatlar yig’indisi kо’rinishida hisoblanadi. Bu usul YAIMni hisoblashning ishlab chiqarish usuli deyiladi.

YAIMni xarajatlar kо’rinishida tо’rt guruhdagi xarajatlar - iste‘mol, investitsiya, davlat xaridi va sof eksport xarajatlari yig’indisi orqali hisoblanadi. Har uchala usulda hisoblangan YAIM kо’rsatkichi hajmi statistik xatolar istisno etilganda о’zaro teng bо’ladi. Milliy hisobchilik tizimining barcha kо’rsatkichlarini hisoblashning uslubiy bazasi bitta bо’lgani uchun ularni о’zaro taqqoslash imkoni mavjud. Makroiqtisodiy tahlilda YAIM kо’rsatkichi bilan birgaYAMd kо’rsatkichidan ham foydalaniladi. YAMD - mamlakat rezidentlari tomonidan, mamlakatda va mamlakat tashqarisida, ishlab chiqarishda ishtirok etish va mulkdan olgan boshlang’ich daromadlari yig’indisidir. Soddalik uchun YAIM yalpi ishlab chiqarish, YAMD esa yalpi daromad deb ham yuritiladi.