Maket Akusherlik 2013. pmd

GEMORRAGIK SHOK

Akusherlikda qon ketishi keyingi yillarda onalar o‘limining

sababchisi sifatida yetakchi o‘rinni egallab kelmoqda. Ayniqsa,

ekstragenital kasalliklar, homiladorlikda uchraydigan giðertenziv

sindrom fonida yuzaga kelgan akusherlik qon ketishlar xavfli bo‘-

lib, 60–70% hollarda onalar o‘limiga sabab bo‘ladi.

Gemorragik shok (GSh) – o‘tkir qon ketishi oqibatida yuzaga

keladigan terminal holat bo‘lib, qisqa vaqt ichida ko‘p qon yo‘-

qotilishi, aylanib yuruvchi qon hajmining (AYuQH) qon tomir

hajmiga mos kelmasligi to‘qima giðoperfuziyasi va hayot uchun

muhim a’zolar yetishmovchiligi bilan o‘tadigan og‘ir patologik

holat, ya’ni markaziy asab tizimi faoliyatidagi og‘ir o‘zgarishlar

oqibatida organizm hayoti uchun barcha muhim funksiyalarning

keskin rivojlanib boruvchi pasayishiga shok deyiladi. “Shok” – in-

glizcha so‘z bo‘lib “zarba”, “turtki” ma’nosini anglatadi.

Shokni qon bosimining keskin pasayishi, qon-tomirlar to-

nusining tushib ketishi oqibatida yuzaga keladigan o‘tkir rivojla-

nuvchi qon tomir yetishmovchiligi – kollapsdan farq qila bilish

kerak.

Ularning klinik ko‘rinishi juda yaqin bo‘lsa ham, patogenezi

turlicha. Shokda dastlab markaziy asab tizimi tomonidan buzi-

lishlar boshlansa, kollapsda esa yurak-qon tomir tizimida o‘zga-

rishlar sodir bo‘ladi.

Shokda ikki faza tafovut qilinadi: erektil (qisqa muddatli,

beqaror) va torpid fazalari.

---

283

Akusherlik amaliyotida shokning erektil fazasi ko‘pincha ruhiy

qo‘zg‘alishlar bilan bog‘liq. Tug‘uvchi ayolning tug‘ruqdagi og‘riq-

dan o‘ta asabiylashuvi, qo‘rqishi, uning kuchli ruhiy qo‘zg‘alishiga

olib keladi, natijada muvozanatni, mo‘ljalni yo‘qotadi, hushidan

ketadi. Bu faza juda kam davom etadi va tezda torpid fazasiga o‘tadi.

Shokning torpid fazasi, odatda, 3 darajaga bo‘linadi.

I daraja (yengil) – sistolik arterial qon bosimi 90–100 mm

simob ustuniga qadar pasayadi, yurak urishi bir daqiqada 90–100

marotaba, yengil tormozlanish holati, reflekslarning pasayishi

kuzatiladi.

700 dan 1300 ml gacha aylanib yuruvchi qon hajmining

(AYuQH) 15–25% miqdorida qon yo‘qotadi. Dastlab qonning

tomirlarda taqsimlanishi va shaklli elementlarning depo a’zolardan

chiqishi kuzatiladi.

II daraja (o‘rta og‘irlikdagi shok) – arterial bosim 80–90 mm

simob ustunigacha pasayadi, puls 110–120 tagacha tezlashadi,

hushi o‘zida, lekin kuchli tormozlanish holatida, nafas olish tez-

lashadi, yuzaki bo‘ladi. Qon yo‘qotish 1300–1800 ml gacha,

ya’ni AYuQH ning 25–30% ni tashkil etadi.

III daraja (og‘ir, dekompensatsiya darajasi) – sistolik arterial

bosim keskin 60–70 mm simob ustuniga qadar pasayadi, umumiy

ahvol juda og‘irlashadi, teri yuzasi oqargan, butunlay tormozlan-

gan, ter bosgan, yuzaki vena qon tomirlari teri ostidan bilinmaydi.

2000–2500 ml yoki AYuQH 35 va undan ortiqroq foiz qon

yo‘qotganda kuzatiladi.

Agarda ahvol og‘irlashib ketaversa, o‘z vaqtida shokka qarshi

kurash chora-tadbirlari ko‘rilmasa, terminal holatlar yuzaga

keladi, organizmning hayot uchun muhim funksiyalari o‘la

boshlaydi.