|
Pitkeriw qánigelik jumısınıń predmeti. Qánigelik jumısınıń predmeti bolıp, finans sistemasınıń tiykarǵı bólegi bolǵan kommerciyalıqlıq bankleriniń depozit siyasatı bolıp esaplanadı.
Pitkeriw qánigelik jumısınıń obiekti. Qánigelik jumısınıń obiekti bolıp, Qaraqalpaqstan Respublikası AKB “Qishloq qurilish bank” Shımbay filialı tańlanǵan.
Pitkeriwshi qánigelik jumıstıń maqseti kommerciyalıqliq banklerdiń depozit siyasatınıń mánisin anıqlaw, depozit siyasatın qáliplestiriw processlerin, onı ámelge asırıw mexanizmlerin úyreniw, sonıń menen birge, kommerciyalıqliq banklerdiń depozit siyasatın jetilistiriw boyınsha usınıslar islep shıǵıw, mashqalalardi anıqlawdan hám sheshimler boyınsha usınıslar beriwden ibarat.
Bul maqsetke erisiw ushın tómendegi wazıypalar qatarın belgilep alıw kerek:
- banktiń sholkemlestiriwshilik dúzilisin aniqlaw;
- bank depozit portfelin analiz qılıw;
- banktegi depozitlerdi rásmiylestiriw hámde esapqa alıwdaǵı ózgesheliklerdi anıqlaw;
- depozit siyasatınıń bank siyasatındaǵı ornı hám rolin anıqlaw;
- kommerciyalıqlıq banktiń depozit siyasatınıń maqset hám wazıypaların úyreniw;
- kommerciyalıq banktiń depozit siyasatın belgileytuǵın faktorlardı anıqlaw ;
- kommerciyalıqliq banklerdiń depozitleri hám depozit operatsiyaları quramın analiz etiw.
Metodikalıq tiykar. Shıǵarmalar, sintez, analiz usılı, ulıwmalastırıw usılı, dialektlik usıl.
Pitkeriw qánigelik jumısı quramı: Kirisiw, úsh bap, juwmaqlaw hám paydalanılǵan ádebiyatlar dizimi.
Bank xızmetleri bazarında básekiniń kusheyiwi bank sistemasın rawajlandırıwda zárúrli rol oynaydı. Bank siyasatınıń eń zárúrli strukturalıq bólegi bul resurs bazası bolıp, ol óz kapitalı hám qaytarılatuǵın tiykarda tartılǵan qarjılardan ibarat. Depozitler ushın qarjılardı tartıw kommerciyalıq bankleri depozit siyasatınıń eń zárúrli bólegi bolıp tabıladı. Kommerciyalıq bankleri depozitlerge tartılǵan pul qarjların ekonomikaǵa kirgizedi.
Banklerdiń resurslarınıń tiykarǵı bólegi tartılǵan qarjılar esabına qáliplestiredi, olar aktiv bank operatsiyaların ámelge asırıw ushın barlıq mútajliklerdiń 90 payızın quraydı. Kommerciyalıq bankleri, kárxanalar, shólkemler, mekemeler, adamlar hám basqa banklerdiń qarjların (depozitler) hám tiyisli esapbetlerdiń ashılıwı boyınsha qarjılardı tartıw múmkinshiligine iye.
Biz ekonomikanıń eń dáslepki túsınklerinen kelip shıǵıp ayta alamız, dáramat alıwdıń eki túri - aktiv hám passiv dáramat alıw túrleri bar. Aktiv dáramat degende bul dáramat kóbeyiwi ushın úzliksiz túrde islew túsınledi, passiv dáramat bolsa - sizdiń qatnasıwıńızdı talap etpeytuǵın hám “fon rejimida” isleytuǵın dáramat bolıp tabıladı. Búgin biz passiv dáramat haqqında, yaǵnıy bank depozitleri tuwrısında toqtalıp ótemiz.
Depozit (amanat) pul (naq hám naq pulsız, milliy yamasa shet el valyutada ), bank iyesine málim shártlerde saqlaw ushın tapsırıladı. Qarjılardı depozitqa tartıw menen baylanıslı operatsiyalar depozit dep ataladı. Bankler ushın depozit ózleriniń passiv operatsiyalarınıń tiykarǵı túri hám sol sebepli aktiv kredit operatsiyaların ámelge asırıwdıń tiykarǵı deregi esaplanadı.
Ápiwayı etip tutınıwshı kóz – qarasınan aytqanda, bul - siz bankke arnawlı bir múddetke tapsıratuǵın pul bolıp, bul múddet tawsılıwı menen bank sizge pulıńızdı qaytaradı, sonıń menen birge siz depozit formasında qoyǵan summańızdan kelip shıqqan payızlar menen qaytarıladı.
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevtiń 2020-jıl 29-dekabrdegi Oliy Majliske Múrájáátnamasında keyingi jıllarda ekonomikalıq reformalardı ámelge asırıw boyınsha wazıypalar belgilenip alındı. Múrájáátnamada qaysı jónelis bolmasın, ol ishki yaki sırtqı siyasat bolsın, sociallıq yaki ekonomikalıq mashqala yamasa huqıq hám mánáwiy másseleler – bulardıń bárshesinde mámleketimizde tınıshlıq hám paraxatshılıqtı, xalıq birdemligin asırıw sıyaqlı maqsetler sáwlelenedi.
Múrájáátnamada ekonomikada strukturalıq ózgerislerdi ámelge asırıwda mámleket úlesi bolǵan kárxanalardı transformaciya qılıwdı jedellestiriw boyınsha wazıypalar belgilenip berildi. “Oʻzsanoatqurilish bank”, “Asaka bank”, “Ipoteka bank”, “Aloqa bank”, “Turon bank” hámde “Qishloq qurilish bank” menshiklestiriwge tayarlanıwı, keminde bir iri banktegi mámleket úlesi strategiyalıq investorlarǵa tolıq satılıwı málim qılındı.1
Bunnan kelip shıqqan halda jergilikli banklerdiń bank, kredit hám depozit siyasatların jetilistiriw hám olarǵa xalıqtıń isenimin arttırıw wazıypaları belgilenip alındı.
Zamanagóy bank sisteması kredit shólkemleri básekisınń kusheyiwi hám ózleriniń bazar poziciyaların saqlap qalıw yamasa bekkemlew zárúrliligi sebepli rawajlanıwdıń sapa tárepinen jańa basqıshına ótiw menen xarakterlenedi, bul náwbetten tısqarı bank iskerliginiń barlıq tarawlarına tásir etedi. Pitimler kóleminiń muǵdarlıq ósiwi hám bank iskerligi rentabelliginiń asıwı kredit shólkemlerinen depozit resursların basqarıw sapasın jaqsılawdı hám depozit siyasatın qáliplestiriwge tiykarlanǵan jantasıwlardı qayta kórip shıǵıwdı talap etedi, bul bolsa jańa ekonomikalıq sharayatlardı esapqa alıwı kerek. Xojalıq jurgiziwshi subiektlerdiń mútajliklerin qanaatlandırıw hám banktiń ulıwma rawajlanıw strategiyasına ámel qılıw kibiler usı qatarda boladı.
Sońǵı jıllarda bank qánigeleri kommerciyalıq bankleriniń depozit siyasatınıń olardıń iskerligi rawajlanıwına tásiri artıp baratırǵanlıǵın aytıp atır. Házirgi waqıtta depozit siyasatın qáliplestiriwdiń teoriyalıq tiykarları, ámeliy ámelge asırıw máseleleri hám bahalaw usıllarınıń jetkilikli dárejede rawajlanbaǵanlıǵı onıń kommerciyalıq bankleri hám ulıwma bank sisteması iskerliginiń muǵdar hám sapa kórsetkishlerin jaqsılawǵa tásirin ádewir dárejede tómenletpekte. Bank depozit siyasatınıń ekonomikalıq nátiyjeliligin asırıw, onıń zamanagóy usılların oylap tabıw hám ámeliyatta qollaw búgingi kún bank siyasatında dáwir talabına aylanıp barmaqta.
Bankler finans sistemasınıń orayı bolıp tabıladı. Finans sistemasınıń turaqlılıǵınıń zárúrli shárti ekonomikalıq rawajlanıw bolıp tabıladı. Mámleketimiz, qalaberse dúnya keń jámiyetshiligi ushın bank shólkeminiń zamanagóy jáhán dárejesine erisiwi zárúrli áhmiyetke iye. Bazar reformaları procesi áyne bank sistemasın reformalawdan baslanǵan hám búgingi kúnge shekem buǵan baylanıslı arnawlı bir unamlı nátiyjelerge erisilmekte.
Do'stlaringiz bilan baham: |
